Мас
Мас диэн суон хатырыктаах уонна уhун үйэлээх үүнээйи.
Сир уопсай ахсаана 2015 сылга 3 триллион сыаналаммыта. Россия территориятыгар-640 млрд. мас (аан дойдуга бастакы миэстэ). Канада уонна Бразилия территорияларыгар — 300 млрд. солк. сыл аайы планетаҕа мас ахсаана 15 млрд. тэҥнэһэр, ол ойууру кэрдии уонна климат уларыйыытын түмүгэр буолар. Мас кэрдиитэ, бастатан туран, тутуу матырыйаала киэҥник тарҕаммыт, ону тэҥэ кумааҕыны оҥорорго туттуллар.
Төрүт култуураҕа мас[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Киэҥ эйгэҕэ тарҕанан, судургутук толкуйданан, аан дойду үгүс культуратыгар олох- дьаһах предметтэрин (миэбэл, иһит- хомуос уо. д. А) оҥорорго киэҥник туттуллар.
Мас, таас курдук айылҕаттан айдарыылаах матырыйаал буолар, ойууламмыт ойуулары харыстаан илдьэ кэлбит, араас тылынан сурук- Бичик сайдарыгар көмөлөспүтэ. Умайыы ньымата киһини хоту сиргэ күүскэ кэҥэтэн, дьиэ- уот саҥа тииптэрин баһылыыр көҥүллээтэ: хаспах, дьиэлэр, игин уо. д. А. Мас тардыһыыта кыра быһыттартан саҕалаан судоходство сайдарыгар тирэҕирбитэ: быһыттан- таһыттан саҕалаан, каравеллартан саҕалаан-үгүс сыл устата суднолар мас кэрдибиттэрэ. Сорох мас үүнээйилэрин уратыта аан дойду үгүс норуоттарын культуратыгар, ол курдук Японияҕа сибэкки элбэх поэты хоһуйан, үгүстүк эмтииргэ, сынньанарга туттуллубута. Илин өттүгэр персика өҥө киэҥник тарҕаммыт, Арассыыйаҕа яблоня сибэккитэ ылламмыт.
Металы сэргэ музыкальнай инструменнары оҥорорго матырыйаал буолар. Бастакы мас инструмена сир үрдүгэр бастакы мас инструмена буоларын быһыытынан, диджеридаҕа оҥорорго туох да кыһамньыта суох буолан, эбэҥкилэр сииктээх мас иһиттэн тахсан, айылҕа тыынын турба үөскэппиттэрин суотугар ааҕыллар.
Мас[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Мас кэрдиитэ-оһоххо, каминаҕа, уматарга эбэтэр кострга, итиини, сырдыгы ыларга аналлаах мас лоскуйдара.
Россияҕа мас хаачыстыбата 3243-88 ирдэбиллэргэ сөп түбэһиннэрэн, номинальнай уһуна уонна кыраадыһа нуормаланар, ядровой уоҕурдуу иэниттэн (эргиэн болуоссатыттан бырыһыаннарыгар), уоҕурдуу 30- тан 65 %- ҥа диэри, атыы- эргиэн болуоссатыттан уонна мутукча үүнүүтэ үрдүүр.[1]
Гостиница быһыытынан 1 м диэри уһуннаах мас сыарҕата диэн ааттанар.
Религияҕа баар мас[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Былыргы үйэттэн ыла мас элбэх былыргы итэҕэл киһиэхэ сүгүрүйүү объегын көрдөрөр. Холобур, былыргы гректэр хас биирдии маһы кытта нимфа- диада диэн ааҕаллара.
Былыргы кельтэр уонна дружиналар мас уустарын — мастары кытта холбоспуттара тарбахха баттанар мас палочкаларын-мастарын кэрдэн, хас биирдиилэригэр 20- чэ бэлиэлэртэн биирдэстэрэ ойон эбэтэр мастан оҥоһуллубут ойбонтон биирдэстэрэ. Коробрен огама магическай кистэлэҥ баайыгар күлүүс буолар уонна доҕотторун сүрүн төрүтүнэн буолар.
Маска ахтыллыы үгүс аныгы итэҕэллэргэ, христианствоҕа үтүө уонна куһаҕаны билии, олох маска көстөр.
Пальма өрөбөлүүссүйэтэ, эбэтэр Айыы Тойон аанын бырааһынньыга Иерусалимҥа бырааһынньыктааһын бэлиэтэнэр. Арассыыйаҕа аан бастаан Верба (ива) тарҕанар, онон бу мас лабааларын туһанар буолбут уонна бырааһынньык Верба өрөбөлүүссүйэтэ диэн ааттаммыт.
Фольклорга өлбүт мас (коряга) мэлдьи быртах силистээх буолар.
Маска эрэл символикатын (эмэгэттэри уонна уо. д. А.) оҥорорго киэҥник туттуллара.