2019 сыл

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
(Мантан: 2019 көстө)
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
Сыллар
2015 2016 2017 201820192020 2021 2022 2023
Уоннуу сыллар
1980-с 1990-с 2000-с2010-с2020-с 2030-с 2040-с
Үйэлэр
XX үйэXXI үйэ — XXII үйэ

2019 сыл.

Саха өрөспүүбүлүкэтигэр Сомоҕолоһуу сыла (Год консолидации). 2019 сыллаахха өрөспүүбүлүкэҕэ 12 996 оҕо төрөөбүт. Онтон 30,1 бырыһыана бастакы, 32,5% — иккис, 32,8% — үһүс оҕоннон төрөөбүттэр[1].

14,1 мөл. туонна ньиэп хостоммут (былырыыҥҥы көрдөрүүттэн 15,7% элбэх), 2,9 мдрд. куб. м гаас хостоммут (былрыыҥҥыттан 48,8% элбэх), 17,3 мөл. туонна таас чох (9,2% элбэх), 36,5 туонна көмүс уонна 120,6 туонна үрүҥ көмүс (17,7% элбэх) хостоммут.

Өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатыгар 841,9 тыһ. көтөр, 183,9 тыһ. сылгы, 183,4 тыһ. ынах сүөһү, 152,2 тыһ. таба, 21,6 тороху баара бэлиэтэммит. 161,7 тыһ. туонна үүт ыаммыт, 36,9 тыһ. туонна сүөһү уонна көтөр этэ, 134,4 мөл. устуука сымыыт оҥоһуллубут. 81,5 тыһ. туонна хортуоска, 27,2 тыһ. туонна оҕуруот аһа, 10,6 тыһ. туонна бурдук үүнэриллибит, 468 тыһ. туонна от оттоммут.

Туох буолбута[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Арассыыйа бэчээтин күнүн иннинэ өрөспүүбүлкэҕэ аан бастакынан "Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх суруналыыһа" диэн ытык аат икки киһиэхэ иҥэриллибитит: Иван Гаврильевка уонна Сардана Сивцеваҕа.

Олунньу[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Кулун тутар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Кулун тутар 10 — Дьокуускайга Көҥүл тустууга Аан дойдутааҕы юниордар VII турнирдара буолбут. Бу сырыыга күрэхтэһии тустуук Роман Дмитриев 70 сааһыгар анаммыт, 13 дойдуттан 150-ча спортсмен кыттыбыт.
  • Кулун тутар 17 — Дьокуускайга Көҥүл тустууга Аан дойду куубагын финаала буолбут. Бастакы миэстэни Арассыыйа, иккис Ираан, үһүс АХШ спортсменнара ылбыттар. Саха тустуутун оскуолатын иитиллээччилэрэ Арыйаан Тютрин уонна Виктор Рассадин бэйэлэрин ыйааһыннарыгар бастаабыттар.
  • Кулун тутар 21 — Дьокуускайга Автодорожнай уокурукка саха эр киһитигэр аттаах мэҥэ туруорбуттар. Оҥорбут уустар истэригэр Николай Чоччасов, Николай Михайлов, Александр Манжурьев, Алексей Андреев киирэллэр.
  • Кулун тутар 22Саха сирин суруналыыстарын сойууһа 60 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээбит. 1200 киһиттэн тахса чилиэннээх өрөспүүбүлүкэ айар сойуустарыттан саамай маассабайдара.
  • Кулун тутар 26 — Болгарияҕа Плиска куорат "Двор кириллицы" түмэлигэр саха суруйааччытыгар Өксөкүлээх Өлөксөйгө бүүс турбут.
  • Кулун тутар 27 — Дьокуускайга 25№ оскуола таас дьиэтин арыйбыттар. Онон киин куоракка мас оскуола хаалбатах. Бу оскуола өрөспүүбүлүкэҕэ икки спорт саалалаах бастакы оскуола буолбут.

Ыам ыйа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Саха тылын быһаарыылаах тылдьытын бүтэһик 15 туома тахсыбыт. Ойуунускай аата Дьокуускай аэропордугар иҥэриллибит (бу иһин 30-тан тахса тыһыынча киһи куоластаабыт).

  • Ыам ыйын 22 — Сайылык күнэ аан бастаан бэлиэтэммит.
  • Ыам ыйын 26 — Анаадырга буолбут "Көмүс суор" III Аан дойду киинэ бэстибээлигэр Любовь Борисова устубут уус-уран "Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт" киинэтэ бастыҥ буолбут.

Бэс ыйа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Бэс ыйын 3 — Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тэлэбиидэнньэ сигнаалын аналог көрүҥүнэн тарҕатыы тохтообут, сыыппараҕа олоччу көһүү түмүктэммит.
  • Бэс ыйын 11—20 — Сүүс харахтаах дуобакка дьахталларга Аан дойду 44-с чөмпүйэнээтэ Дьокуускайга буолбут. Аан дойду чөмпүйүөнүнэн Тамара Тансыккужина буолбут.
  • Бэс ыйын 20—21 — Нам улууһугар XIII Олоҥхо ыһыаҕа ыһыллыбыт.
  • Бэс ыйын 29—30 — Үс Хатыҥҥа 22-с Туймаада Ыһыаҕа ыһыллыбыт. Ыһыах Иэйэхсит Хотуҥҥа анаммыт. 205 тыһ. тахса киһи сылдьыбыт. Ыһыах кэмигэр ыытыллар "Дыгын оонньууларын" кыайыылааҕынан Егор Филиппов буолбут.

От ыйа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

"Тыгын Дархан" киинэ уһуллан бүппүт. Устуу 2017 сыллаахха саҕаламмыта, 10 тыһыынчаттан тахса киһи кыттыбыта.

  • От ыйын 1—5 — Дьокуускайга "Аан дойду омуктарын тылларын чөл хаалларыы уонна тыл эгэлгэтин аан ситимҥэ (киберпространствоҕа) сайыннарыы: контекст, бэлиитикэ, быраактыка" диэн норуоттар ыккардыларынааҕы кэмпириэнсийэ үлэлээбит. 60 дойдуттан 160 эспиэр кыттыбыт.
  • От ыйын 3—8 — Аммаҕа түөрт сылга биирдэ ыытыллар VII Саха сирин спортивнай оонньуулара буолбуттар. 2734 спортсмен уонна тренер кыттыбыт, 16 тыһ. көрөөччү сылдьыбыт. Программаҕа аан бастаан адаптивнай чэпчэки атлетика уонна олорон эрэн волейбол киирбиттэр. Күрэхтэһиигэ анаан саҥа стадион манеж уонна спорт саалалара тутуллубуттар[2].
  • От ыйын 3 — Аммаҕа аатырбыт тустуук Николай Захаровка - Сахааччаҕа аналлаах түмэл аһыллыбыт.

Сэтинньи[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Сэтинньи 17COVID-19 бастакы бигэргэммит түбэлтэтэ. Кытайга Ухань куоратыгар ырыынакка сылдьыбыт 55 саастаах эр киһи балыыһаҕа тиийбит. Мантан саҕалаан күн аайы бииртэн биэскэ дылы ахсааннаах дьаҥҥа сутуллуу түбэлтэтэ тахсар буолбут. Ахсынньы 15 күнүгэр 27 түбэлтэ бэлиэтэммит, оттон ахсынньы 20-тигэр — 60. Ахсынньы бүтүүтүн диэки медиктэр саҥа вирус үөскээбитин өйдөөбүттэр.

Ахсынньы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. М. Колбасина и др. Республика Саха 2019. — Якутск: Бичик, 2020. — С. 14. — 280 с. — 3180 экз. — ISBN 978-5-471-00786-4
  2. Аммаҕа Саха сирин спортивнай оонньуулара саҕаланна
  3. М. Колбасина и др. Республика Саха 2019. — Якутск: Бичик, 2020. — С. 262. — 280 с. — 3180 экз. — ISBN 978-5-471-00786-4