1986 сыл

1986 сыл.

Туох буолбута

• Дьокуускайга 1986 сыллаахха буолбут дьалхаан - Дьокуускайга нуучча уонна саха ыччатын иирсээнэ.
• Обкуом III пленума: "интернациональнай иитии Чурапчыга, СГУ-га мөлтөх".
• Дьалхаан кыттыылаахтарын суута: Д. Винокуров, В. барашков, Г. Сивцев хаайыыга киирэллэр.
• КК, РСФСР министиэристибэтиттэн хамыыһыйалар.
• Тыа хаһаайыстыбатын института туспа кыһа буолуута.
• Интернационалия миэрэлэрэ: промышленнай оройуоннартан миэстэтигэр тиийэн үөрэххэ киллэрии, усулуобуйа тэрийии, хосторго омугунан булкуйан олордуу

Тохсунньу

• Тохсунньу 28 — АХШ "Челленджер" хараабыла саҥа көтөн иһэн дьон бөҕө көрөн турдаҕына дэлби тэппит, сэттэ астронавт өлбүттэр.

Олунньу

• Олунньу 7 — Гаитига биир ыал 28 сыл тухары баһылааһына тохтообут: бэрэсидьиэн Жан-Клод Дювалье дойдуттан күрээбит.
• Олунньу 9 — Галлей кометата Күн тиһигэр киирбит.
• Олунньу 20 — ССРС орбитальнай станцията «Мир» бастакы сүрүн блога орбитаҕа таһаарыллыбыт.1986 — Советский Союз запускает космический корабль «Мир» . Оставаясь на орбите 15 лет, он занят десять из них.
• Олунньу 25 — Филипиин бэрэсидьиэнэ Фердинанд Маркос 20 сыл баһылаан олорон баран дойдуттан күрээбит; Корасон Акино Филипиин бастакы дьахтар бэрэсидьиэнэ буолар.

Муус устар

• Муус устар 1 — Дьокуускайга 1986 сыллаахха буолбут дьалхаан бастакы күнэ: омугунан атаҕастабылтан абарбыт устудьуоннар улахан бөлөхтөрө Сэргэлээх уопсайдарын аттыгар мустубуттар, кинилэри кытта МВД миниистирин солбуйааччыта көрсүбүт.
• Муус устар 2 — Дьокуускайга 1986 сыллаахха буолбут дьалхаан иккис күнэ: былаас атаҕастабылы болҕомтоҕо ылбатыттан абарбыт устудьуоннар куорат киинигэр халҕаһалаан тиийбиттэр, аара милиисийэни кырбаабыттар. Онтон университет Култууратын киинигэр элбэх киһилээх миитин буолбут, онно элбэх устудьуон омугунан араарыыны утары тыл эппит. Ол оннук түмүктэммит эрээри, кэлин сүүстэн тахса киһи дьыалаҕа эриллэ сылдьыбыта, 6 киһи (ол иһигэр устудьуоннары кырбаабыт дьон) сууттанан хастыы да сыл хаайыыга барбыттара.
• Муус устар 8 — ССКП Киин кэмитиэтин генеральнай сэкиритээрэ Михаил Горбачёв Тольяттига «перестройка» (уларыта тутуу) диэн тылы аан бастаан туттубут.
• Муус устар 26 — Украина Чернобыль куоратын аттыгар баар атомнай электростанцияҕа улахан саахал тахсыбыт.
• Муус устар 28 — Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ суруйааччы Болот Боотурга уонна Нуучча тыйаатырын артыыһыгар, дириэктэригэр Валентин Антоновка анаммыт.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 2 — Чернобыль саахала: Чернобыль куорат олохтоохторун саахал буолбута алта хоммутун кэннэ эвакуациялаабыттар.
• Ыам ыйын 13 — ССРС киинэ устааччыларын V сийиэһэ аһыллыбыт, бастакы сэкиритээринэн режиссёр Элем Климов талыллыбыт. Урут бобуулаах киинэлэр көстөр буолбуттар.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 9 — Михаил Горбачёв Венгрияҕа сылдьан «Демократияны элбэтиэххэ, социализмы элбэтиэххэ» диэн луоһуну эппит.

От ыйа

• От ыйын 5 — Москубаҕа бастакы Үтүө дьулуур оонньуулара саҕаламмыттар.
• От ыйын 19 — Ташкент телебашнятын туттарыгар МИ-8 бөртөлүөт иҥнэн саахалламмыт. Олорсон испит "Узбекфильм" киностудия устар бөлөҕүн дьоно өлбүттэр. Ол да буоллар бөртөлүөттэн уһуллубут кадрдар "Алмазный пояс" диэн киинэҕэ киирбиттэрэ.

• От ыйын 25 — ССРС-ка хозрасчекка олоҕуран үлэлиир "Ыччат билимҥэ-тиэхиньикэҕэ айар кииннэрин" (ЦНТТМ) тэрийэр туһунан быһаарыыны ССКП Киин кэмитиэтэ ылбыт. Сыл аҥаарынан 1987 сыл тохсунньу 28 күнүгэр балаһыанньата бигэргэммит. Манан "хомсомуол" приватизациятын бырассыаһа саҕаламмыт.

Алтынньы

• Алтынньы 14 — Уус Маайа аэропуордуттан көтөн тахсан испит Л-410 сөмүлүөт Алдан өрүһүгэр сууллан түспүт. Сөмүлүөккэ олорбут 14 киһи бары өлбүттэр.

Сэтинньи

• Сэтинньи 19 — ССРС-ка «Бэйэҕэ үлэлиир туһунан» (нууч. Об индивидуальной трудовой деятельности) сокуон ылыныллыбыт.
• Сэтинньи 22 — 20 саастаах Майк Тайсон боксаҕа суперыарахан ыйааһыҥҥа чөмпүйүөн титулун ылбыт, инньэ гынан бокса устуоруйатыгар саамай эдэр аан дойду чөмпүйүөнэ буолбут.

Ахсынньы

• Ахсынньы 16 — Казах ССР киин куоратыгар Алма-Атаҕа Желтоксан (каз. Ахсынньы) диэн ааттаммыт казах ыччатын аймалҕана саҕаламмыт. Казахстан компартиятын бастакы сэкирэтээринэн казах Динмухамед Кунаев оннугар Казахстаҥҥа хаһан да үлэлээбэтэх, казах тылын билбэт нуучча Геннадий Колбины анаабыттарыттан сылтаан үс күннээх улахан айдаан буолбут. Ону Ис сэриилэр кытаанахтык хам баттаабыттар, 8,5 тыһыынча киһи тутуллубут, 99 устудьуон холуобунай дьыалаҕа эриллибит, онтон 2-тэ ытыллыбыт. Сотору кэминэн ЦК КПСС бу түбэлтэни казах национализмын көстүүтүнэн биллэрбитэ, онтон билиҥҥи Казахстаҥҥа норуот көҥүл иһин охсуһуутун быһыытынан бэлиэтэнэр.

Төрөөбүттэр

• Кулун тутар 19 — Айаал Лазарев — ыарахан ыйааһыҥҥа тустар саха биллиилээх тустууга, көҥүл тустууга Азия чөмпүйүөнэ.

• Ахсынньы 4 — Уус-Алдан улууһугар киинэ өрөдьүссүөрэ Михаил Лукачевскай төрөөбүт («Там, где танцуют стерхи» — «Кыталыктаах кырдалым»).

Өлбүттэр

• Григорьев Спиридон Алексеевич (12.12.1910—1986) — саха бастакы театральнай режиссера, РСФСР норуодунай артыыһа.

• Муус устар 12 — Валентин Катаев (1897 төр.), суруйааччы, бэйиэт, драматург, киносценарист.
• Муус устар 14 — Франция суруйааччыта, бөлүһүөгэ Симона де Бовуар өлбүт.

• Бэс ыйын 17 — Өлүөнэ өрүскэ хапытаан көмөлөһөөччүтүнэн үлэлээбит Георгий Ерохин — Албан аат уордьанын толору кавалера.

• От ыйын 30 — Дьяконова Юлия Назаровна (17.07.1953—30.07.1986) — филология билимин кандидата.
• Атырдьах ыйын 28 — Александров Семен Лаврентьевич - саха живописеһа.
• Балаҕан ыйын 13 — Избеков Иннокентий Георгиевич — саха худуоһунньуга.
• Сэтинньи 8 — Вячеслав Молотов (1890 төр.), сэбиэскэй салайааччы, Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
• Ахсынньы 25 — Степанов Платон Афанасьевич — Ламутскай (13.11.1920—25.12.1986) — эбээн поэта уонна суруйааччыта.
• Шадрин Панкратий Иванович — норуот үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала, педагогика ноуукатын хандьыдаата, доцент (1908 төр.).