Алдан (өрүс)

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
Алдан өрүс
Төрдө Становой хребет
Ханна түһэрий Өлүөнэ өрүс
Тардыытын дойдута Россия
Уһуна 2273 км
Орто түһэрэр уута 5060 м³/с (төрдүн аттыгар)
Бассейнын иэнэ 729 000 км²
ГВР 18030600112117300000011

Алдан өрүс диэн Өлүөнэ өрүс уҥа салаата, уһуна 2273 км, тэнийэн сытар иэнэ 729 тыһ. км², салаалартан уһуннара буолар уонна өрүс уутун 30% сүүрдүүтэ Алдаҥҥа тиксэр.

География[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Алдан өрүс Становой сис хайа хоту өртүттэн саҕатын ылар. Өрүс үөһэ өттүгэр элбэх таас боруоктаах, алын өттүгэр хас да үөскэ арахсар. Улахан салаалартан: уҥа - Төмтөөн, Учур, Маайа, Ааллаах Үүн; хаҥас - Амма, Нуотара уонна Таатта. Өрүс 10 км уһун салааларын ахсаана 275. Тэнийэн сытар иэнигэр Алдан өрүс 114 тыһ. тахса уу сүүрүгүрэр салаалардаах уонна 51 тыһ. тахса күөллэрдээх.

Гидрология[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Алдан өрүс сыллааҕы уутун ороскуота 5060 м³/сек. Халаан уута ыам ыйтан от ыйыгар дылы бэлиэтэнэр, уу таһыма 7 - 10 м. дылы үрдүүр, ороскуота - 30—48 тыһ. м³/сек. Муус туруута алтынньы ыйтан ыам ыйыгар дылы.

Хаһаайыстабата туһаныы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Алдан өрүскэ хатыыс балык элбэхтик тарҕаммыт. Борокуоттар Томмот куоракка дылы сылдьаллар, борокуот сүрүн тиксэр сирэ: Томмот, Уус-Майа, Хаандыга. Алдан өрүс кытылыгар кыһыл көмүс, таас чох, сүлүүдэ, уран сытар сирдэрэ биллэр.

Алдан өрүс салааларыгар ГЭС каскада тутуллуохтаах.

Алдан өрүс Өлүөнэҕэ түһэр сирэ