1983 сыл
Тас көрүҥэ
Сыллар |
---|
1979 1980 1981 1982 — 1983 — 1984 1985 1986 1987 |
Уоннуу сыллар |
1950-с 1960-с 1970-с — 1980-с — 1990-с 2000-с 2010-с |
Үйэлэр |
XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1983 сыл.
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Тохсунньу
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Тохсунньу 27 — Дьоппуоҥҥа Хонсю уонна Хоккайдо арыыларын ситимниир Сэйкан бастакы тоннелэ тэһиллибит. Бу 53,85 км усталаах тоннель 2016 сыллаахха диэри аан дойдуга саамай уһун этэ. Оттон билигин саамай уһун уу аннынааҕы тоннель быһыытынан биллэр.
Олунньу
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Олунньу 24 — АХШ Кэнгириэһин анал хамыыһыйата Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр АХШ-ка олорор дьоппуоннары лааҕырдарга олордубуттарын сөбө суоҕунан аахпыт.
Кулун тутар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Кулун тутар 23 — АХШ бэрэсидьиэнэ Рональд Рейган СОИ оҥорор былаан баарын туһунан аан бастаан эппит.
Муус устар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Муус устар 25 — Тымныы сэрии үгэннээн турдаҕына Сэбиэскэй Сойуус баһылыга Юрий Андропов АХШ оскуолаҕа үөрэнэр кыыһын ыалдьыттыы кэлэригэр ыҥырбыт. Бу Саманта Смит диэн оҕо ядернай сэрииттэн куттанарын туһунан Андроповка сурук суруйбута.
Ыам ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Ыам ыйын 20 — СПИД ыарыытын үөскэтэр ВИЧ вируһун булбуттар.
- Ыам ыйын 20 — Дьокуускай лүөччүктэрэ Д. Д. Шамаев уонна В. Д. Лондкевич бастакы Ту-154 сөмүлүөтү Дьокуускай аэропордугар аҕалбыттар.
Бэс ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Бэс ыйын 13 — Юпитеры чинчийэр сыаллаах көппүт Пионер-10 автоматическэй зонд Нептун орбитатын ааһан Күн систиэмэтиттэн тахсыбыт. Тас космоска бу зонду баҕар ким эмит булуо диэн иһигэр кылгас илдьит угуллубута.
- Бэс ыйын 16 — Андропов Юрий Владимирович ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн бэрэстээтэлэ буолбут.
От ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- От ыйын 21 — Антарктидаҕа Восток станцияҕа Сир ньууругар саамай намыһах температура бэлиэтэммит — −89,2 °C.
Атырдьах ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сэтинньи
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Сэтинньи 7 — НАТО «Able Archer 83» байыаннай үөрэниини саҕалаабыт, Сэбиэскэй Сойуус Арҕаа Германияҕа уонна Польшаҕа баар сэбилэниилээх күүстэргэ сэриигэ бэлэм буолалларыгар дьаһайбыт.
- Сэтинньи 10 — Урбаанньыт Билл Гейтс бастакы Windows 1.0 (ааҥл. түннүктэр) операционнай систиэмэ бырайыагын көрдөрбүт. Ол эрээри бу систиэмэ икки сылынан буолан биирдэ атыыга тахсыбыта. 2019 сыллааҕы көрдөрүүнэн Windows аан дойду көмпүүтэрдэрин 88,5 %-гар турар эбит.
- Сэтинньи 14 — Кипр туурактар өттүлэринээҕи сорҕотун түмэнэ Кипр Туурак Федеративнай судаарыстыбатын тэрийэр туһунан биллэрбит.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Попова Александра Лукинична — бэйиэт, түмэт-дьайыксыт, саха тылын учуутала.
- Олунньу 22 — Дмитрий Давыдов — Саха сирин киинэ режиссера. Биллибит киинэлэрэ — «Тыалга кытыастар кутаа» (нууч. Костер на ветру) (2016), «Нет бога кроме меня» (2019), «Пугало» (2020). «Пугало» диэн хартыыната 2020 сыллаахха Кинотавр киинэ бэстибээлигэр «Бастыҥ фильм» буолбута.
- Муус устар 2 — Наталья Кривошапкина — Далаана — ырыаһыт, Эстрада тыйаатырын солиһа.
- Ыам ыйын 28 — «Саҥа ырыа» муусука күрэһин кыайыылааҕа, СӨ култууратын туйгуна, Сунтаар улууһун Сиэйэ нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо ырыаһыт Сиэйэ Уола (Виктор Иванов)[1].
- Бэс ыйын 27 — Алсу (Алсу Ралифовна Сафина), ырыаһыт, Арассыыйа үтүөлээх артыыһа.
- От ыйын 22 — Кирилл Толмацкай (Децл) — Арассыыйа рэп-толорооччута.
- Сэтинньи 16 — Елена Копырина — саха тылыгар туохтуур суолтатын чинчийэр учуонай, тыл үөрэҕин билимин хандьыдаата.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Дьячковскай Петр Прокопьевич (1912—1983) — Кыайыы парадын кыттыылааҕа.
- Кузьмин Валерий Ильич (1918—1983) — Социалистическай Үлэ Геройа, летчик.
- Посельская Аксения Васильевна (1924—1983) — саха бастакы балерината.
- Чарин Иосиф Иосифович (1921—1983) — педагогика билимнэрин кандидата, үөрэх инспектора.
- Тохсунньу 29 — Апросимов Дмитрий Нестерович (1929—1983) — биллиилээх эбэҥки поэта, худуоһунньук.
- Кулун тутар 24 — Ефремов Степан Павлович (1905—1983) — драматург.
- Ыам ыйын 23 — Хатыҥ Үрэххэ саха аатырбыт эппиһиэрэ Дмитрий Оллонов өлбүт. Кини хас да сэриигэ кыттыбыта. Бииргэ төрөөбүт 5 ини-биилэртэн түөрдэ Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтара, саамай эдэрдэрэ сэрии толоонугар охтубута.
- Бэс ыйын 6 — Боескоров Гаврил Ксенофонтович (1915—1983) — тыл үөрэҕин билимнэрин кандидата.
- Атырдьах ыйын 19 — Новгородов Афанасий Иннокентьевич, история билимнэрин доктара, профессор.
- ↑ Надежда Егорова, Бүгүн Сиэйэ Уола төрөөбүт күнэ, "Саха сирэ" хаһыат саайта