Тофа тыла

Тыва тыла кытта булкуйума.

Тофа тыла — түүр төрүттээх тофа омук тыла. Тофалар Иркутскай уобалаһыгар Нижнеудинскай оройуоҥҥа олороллор. 2010 сыллаах биэрэпиһинэн 775 тофалартан 93 эрэ киһи тофа тылын билэр.

Сайаан бөлөх таежнай салаата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Түүр тыллар Сайаан бөлөҕүн таежнай салаатыгар тофа тылыттан ураты тыва тылын хотугулуу-илиҥҥи (тоджинскай) уонна соҕуруулуу-илиҥҥи диалектар (Тыва Өрөспүүбүлүкэтин Тожу, Бии-Хэм улуустара) уонна сойот-цаатан тыла (үс салааҕа арахсар: Бүрээт сиригэр баар сойот уонна Моҕол сиригэр баар цаатан уонна уйгуур-урааҥхай тыллара) киирэллэр.

Сурук-бичик[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

1988 сылга диэри тофа тыла туспа суруга-бичигэ суох этэ, ол иһин тофа тылын чинчийээччилэрэ бу тыл дорҕоонноругар чугаһытыллыбыт латыын уонна нуучча алпаабыттарын туһанар этилэр. Ол курдук Валентин Рассадин диэн тофа тылын чинчийээччитэ «Морфология тофаларского языка в сравнительном освещении» (1978 с.) диэн үлэтигэр тофа тылларын суруйарыгар һ, ӈ, ө, ү, ә уонна i эбии буукубалардаах нуучча алпаабытын туһаммыта. Кини ньымата тыл дорҕооннорун сурууйуутугар олоҕурар^[1]. В. Рассадин туттубут алпаабыта кэлин тофа алпаабытыгар кубулуйбута. Ол алпаабыт маннык:

А а	Б б	В в	Г г	Ғ ғ	Д д	Е е	Ә ә
Ё ё	Ж ж	З з	И ш	I i	Й й	К к	Қ қ
Л л	М м	Н н	Ң ң	О о	Ө ө	П п	Р р
С с	Т т	У у	Ү ү	Ф ф	Х х	Һ һ	Ц ц
Ч ч	Ӌ ӌ	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э
Ю ю	Я я

Тофалар алпаабыттара билигин да уларыйа турар уонна букатыннаах туругар тиийэ илик. Ол курдук 2005 с. тахсыбыт "Словарь тофаларско-русский и русско-тофаларский" диэн тылдьыкка тофа тылын билиҥҥи алпаабыта 41 буукубалаах^[2]:

А а	Б б	В в	Г г	Ғ ғ	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И ш	i	Й й	К к	Ӄ ӄ	Һ һ
Л л	М м	Н н	ӈ	О о	Ө ө	П п	Р р
С с	Т т	У у	Ү ү	Ф ф	Х х	Ч ч	Ӌ ӌ
Ш ш	Щ щ	ъ	Ы ы	ь	Э э	ә	Ю ю
Я я

Морфология уонна синтаксис[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Солбуйар ааттар
Биир ахсаан		Элбэх ахсаан
Тофалыы	Сахалыы	Тофалыы	Сахалыы
мен	мин	биъс	биһиги
сен	эн	сілер	эһиги
оң	ол/кини	оларың	олор/кинилэр

Эбии көр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

↑ Рассадин В. И. Морфология тофаларского языка в сравнительном освещении. — М.: Наука, 1978. — 288 с.
↑ Рассадин В. И. Словарь тофаларско-русский и русско-тофаларский: Учеб. пособие для уч-ся ср. шк. — СПб.: «„Дрофа“ Санкт-Петербург», 2005. — 295 с.

Литература[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Алексеев Ф. Г. Тофаларский язык: история описания и современное положение // Малые языки. 2015. № 1. С. 4-11.
Дыренкова Н. П. Тофаларский язык // Тюркологические исследования. М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1963. С. 5-23.
Рассадин В. И., Шибкеев В. Н. Тоъфа букварь. Тофаларский букварь для первого класса тофаларских школ. Иркутск, 1989.
Рассадин В. И. Фонетика и лексика тофаларского языка. Улан-Удэ: Бурятское книжное издательство, 1971.
Рассадин В. И. Тофаларско-русский. Русско-тофаларский словарь. Иркутск, 1995.

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

[морфология-1] Рассадин В. И. Морфология тофаларского языка в сравнительном освещении. — М.: Наука, 1978. — 288 с.

[словарь-2] Рассадин В. И. Словарь тофаларско-русский и русско-тофаларский: Учеб. пособие для уч-ся ср. шк. — СПб.: «„Дрофа“ Санкт-Петербург», 2005. — 295 с.

[1]

[2]