Бүрээт Өрөспүүбүлүкэтэ

Бүрээтийэ Өрөспүүбүлүкэтэ
Республика Бурятия
Буряад Республика

Бүрээтийэ былааҕа Бүрээтийэ дьаралыга
Киинэ	Улан-Удэ
Иэнэ	351 300 км²
Дьонун ахсаана	960,7 тыh. (2009)
Федеральнай уокуруга	Сибиир
Экономическай оройуона	Илин Сибиир
Ил тыла	бүрээт, нуучча
Президент	Вячеслав Наговицын
Президент администрациятын уонна Дьаhалта баhылыга	Пётр Носков
Дьон Хуралын салайааччыта	Матвей Гершевич
Кэм зоната	Халыып:MSK+5

Бүрээтийэ Өрөспүүбүлүкэтэ (нууч. Республика Бурятия; бүр. Буряад Улас) диэн Арассыыйа Федерациятын субъега. Киин куората Улан-Удэ.

Географията

Бүрээтийэ соҕуруулуу илин Сибииргэ, Баай Күөл илин кытылыгар баар.

• Иэнэ: 351,300 км²
• Кыраньыыссалара:
  • ис: Иркутскай уобалаhа (А/ХА/Х), Забайкальскай кыраай (ХИ/И/СИ/С), Тыва (А)
  • тас: Монголия (С/СИ)
  • уу: Баай Күөл (Х)
• Үрдүкү сирэ: Мунку-Сардык хайа (3,491 м)

Кэм зоната

Бүрээтийэ Иркутскай кэм зонатыгар (IRKT/IRKST) сытар. UTC уларыйыыта +0800 (IRKT)/+0900 (IRKST).

Өрүстэр

Сүрүн өрүстэрэ:

• Баргузин
• Иркут
• Китой
• Ока
• Селенга
• Уда
• Үөһээ Ангара
• Витим

Күөллэр

• Баай Күөл
• Гусиное

Хайалар

Республика сирин 80% тахсата хайалаах сир.

Сир баайдара

Кыһыл көмүс, вольфрам, сыыҥка, ураниум уо.д.а.

Климата

• Сыллааҕы орто температурата: 1.6 °C
• Тохсунньу орто температурата: -22 °C
• От ыйын орто температурата: +18 °C
• Сыллааҕы сөҥүү орто таhыма: 244 мм

Дьоно

Дьонун ахсаана — 960 тыh. к. (2007). Дьон чиҥэ — 2,73 к/км² (2007), куорат олохтоохторо — 55,1 % (2007).

Омуктар

2002 туругунан, республика омуктара:

1. Нууччалар — 665 тыh. 512 к. (67,82%);
2. Бүрээттэр — 272 тыh. 910 к. (27,81%);
3. Ниэмэстэр — 11 тыh. 548 к. (1,18%);
4. Украиннар — 9 тыh. 585 к. (0,98%);
5. Татаардар — 8 тыh. 189 к. (0,83%);
6. Сойоттар — 2 тыh. 739 к. (0,28%);
7. Эбэҥкилэр — 2 тыh. 334 к. (0,24%);
8. Беларустар — 2 тыh. 276 к. (0,23%);
9. Эрмээннэр — 2 тыh. 165 к. (0,22%);
10. Сахалар — 2 тыh. 160 к. (0,22%);
11. Кытайдар — 2 тыh. 150 к. (0,22%);
12. Азербайдьаннар — 1 тыh. 674 к. (0,17%);
13. Атын омуктар — 2 тыh. 306 к. (0,25%)

Администрациянан араарыыта

Бүрээтийэҕэ 6 куорат, 21 административнай оройуон, 29 бөһүөлэк уонна 614 сэлиэнньэ баар.

№	Бүрээтийэ муниципальнай оройуона	Административнай киинэ
1	Баргузин оройуона	Баргузин
2	Баунтовскай оройуона	Багдарин
3	Бичура оройуона	Бичура
4	Джидинскай оройуонаа	Петропавловка
5	Еравнинскай оройуона	Сосново-Озерское
6	Заиграево оройуона	Заиграево
7	Закаменск оройуона	Закаменск
8	Эбилгэ оройуона	Эбилгэ
9	Кабанск оройуона	Кабанск
10	Кижинга оройуона	Кижинга
11	Курумкан оройуона	Курумкан
12	Кяхта оройуона	Кяхта
13	Муй оройуона	Таксимо
14	Мухоршибирь оройуона	Мухоршибирь
15	Ока оройуона	Орлик
16	Прибайкальскай оройуона	Турунтаево
17	Северобайкальскай оройуона	Нижнеангарск
18	Селенга оройуона	Гусиноозёрск
19	Тарбагатай оройуона	Тарбагатай
20	Тунка оройуона	Кырен
21	Хоринск оройуона	Хоринск

Олохтоох пууннар

5 тыh. тахса олохтоохтордоох пууннар Тохсунньу 1 2008 туругунан

Улан-Удэ 373,0 Иволгинск 7,0 (2003) Северобайкальск 25,4 Кижинга 6,6 (2003) Гусиноозёрск 24,1 Сокол 6,5 Кяхта 19,1 Турунтаево 6,4 (2003) Селенгинск 15,5 Кабанск 6,4 (2003) Закаменск 13,3 Баргузин 6,0 (2005) Заречный 11,3 Курумкан 6,0 (2003) Онохой 10,6 Сосново-Озёрское 5,9 (2003) Таксимо 10,3 Заиграево 5,5 Бичура 9,7 (2003) Мухоршибирь 5,5 (2003) Хоринск 8,1 (2003) Нижнеангарск 5,5 Каменск 8,0 Кырен 5,4 (2003) Петропавловка 7,7 (2003) Выдрино 5,3 (2003) Усть-Баргузин 7,1 Новоильинск 5,1 (2003)

Историята

Нууччалар билиҥҥи Бүрээтийэ сиригэр XVII саҥатыгар кэлбиттэр. 1923, Бүрээт-Монгол автоном сэбиэт социалист республиката тэриллибитэ.

Политиката

Бүрээтийэ дьаhалтатын баhылыга президент, кинини Арассыыйа президена түөрт сылга аныыр.

Республика парламенын аата Дьон Хурала диэн, түөрт сылга талыллар.

Бүрээтийэ конституцията олунньу 22, 1994 ылыныллыбыта.

Экономиката

Оҥоруулар: сэлиэhинэй, оҕуруот аhа, хортуопуй, мас, тирии, графит уонна текстиль. Балыктааhын, булт, күндү түүлээх, хой уонна сүөһү иитиитэ, хостооhун.

Туризм

Баай Күөл туризм биир кэрэхсэбиллээх сирэ, чуолаан сайынын.