Акутагава Рюноскэ
| Акутагава Рюноскэ | |
 | |
| Төрөөбүт аата: |
Акутагава Рюноскэ |
|---|---|
| Суруйар ааттара: |
Gaki |
| Төрөөбүт күнэ: |
1892.03.01 |
| Төрөөбүт сирэ: | |
| Өлбүт күнэ: |
1927.07.24 |
| Өлбүт сирэ: | |
| Дойдута: | |
| Дьарыга: |
суруйааччы |
| Айымньыларын тыла: | |
| Бастакы кинигэтэ: |
"Оҕонньор" |
 [[Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Module:Wikidata/Language-codes' not found.|Айымньылара]] Бикитиэкэҕэ | |
Акутага́ва Рюно́скэ (дьоп. 芥川 龍之介 Акутагава Рю:носукэ?, 1892 кулун тутар 1 – 1927 от ыйын 24) — дьоппуон суруйааччыта, аныгы дьоппуон литературатын классига. Акутагава Ясуси (1925–1989) диэн композитор уонна Акутагава Хироси диэн драматург аҕата. Кэпсээннэринэн уонна новеллаларынан биллэр. 1935 сыллаахха Дьоппуон сиригэр Акутагава Рюноскэ литератураҕа бириэмийэтэ олохтоммута.
Олоҕо уонна айар үлэтэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Акутагава Рюноскэ үүтүнэн атыылыыр орто баайдаах Ниихара Тосидзо диэн урбаанньыт дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Луо сылыгар, Луо күнүгэр, Луо чааһыгар төрөөбүт буолан Рюноскэ диэн ааттаммыта (аатын бастакы бичигэ, 龍 , "луо" диэн суолталаах). Рюноскэ төрүүрүгэр ийэтэ номнуо 30-таах, аҕата 40-наах этэ, дьоппуоннарга бу куһаҕан билгэ. Рюноскэ 10 ыйдааҕар ийэтэ иирээкилэр дьиэлэригэр бэйэтигэр тиийинэн өлөр, ол кэнниттэн кинини оҕото суох таайа Акутагава Митиаки иитэ ылар, ол иһин Рюноскэ таайын араспаанньатын ылар. Таайа былыргы интеллигентнай дьиэ кэргэнтэн төрүттээх буолан (өбүгэлэрэ суруйааччылар уонна үөрэхтээхтэр) былыргы сиэри-туому, үгэһи барытын тутуһара.
1913 сыллаахха Акутагава Токио үнүбүрсүөтүн тыл факультетын ааҥыл литературатын салаатыгар үөрэххэ киирэр. Бу үөрэнэ сылдьан доҕотторун кытта «Синситё» («Саҥа сүүрээн») диэн сурунаалы таһаарар. Бу сурунаалга «Оҕонньор» диэн бастакы кэпсээнэ тахсар (1914). Кини айар үлэтэ аан маҥнайгыттан киэҥник биллибитэ. Саамай биллэр кэпсээннэрэ дьоппуон орто үйэтээҕи олоҕун туһунан: «Расёмон аана» (1915), «Мурун» (1916), «Аллараа Дойду муҥа-соро» (1918) уо.д.а. Эдэр сырыттаҕына Сосэки Нацумэ уонна Огай Мори курдук Мэйдзи кэмин суруйааччылара күүскэ дьайбыттара. Ону таһынан Европа литературатыттан Мопассан, Франс, Стриндберг уонна Достоевскай дьайыылара күүстээҕэ. Акутагава Европа, ол иһинэн ньуучча литературатын үчүгэйдик билэрэ. «Бататовай хааһы» диэн кэпсээнин суруйарыгар Гоголь «Шинель» кэпсээнэ көҕүлээбитэ, «Мурун» кэпсээнин — Гоголь «Муруна», онтон «Сад» диэн кэпсээнин — Чехов «Вишнёвый сад» пьесата. «Вальдшнеп» диэн кэпсээнигэр (1921) сүрүн геройдара — ньуучча суруйааччылара Лев Толстой уонна Иван Тургенев.
1916 сылтан Акутагава Байҕал механик училищетыгар ааҥыл тылын үөрэтэр. 1919 с. «Осака майнити симбун» хаһыакка үлэҕэ киирэр. 1921 сыллаахха анал корреспондент буолан түөрт ыйга Кытайга барар. Кытайга баран төттөрүтүн сылайан кэлэр, түүн кыайан утуйбат буолар уонна ньиэрбэтин үлэтэ кэһиллэр. Бу ыарыы ийэтиттэн бэриллибит. Ол да буоллар бу кэмҥэ кини саамай үчүгэй айымньыларын суруйар, олортон биирдэстэрэ «Иһириккэ» (1922).
«Иһириккэ» кэпсээн тахсыбытын кэннэ Акутагава айар үлэтин майгыта уларыйар, ол түмүгэр айымньыларыгар күннээҕи олох туһунан суруйар буолар, суруйар ньымата буоллаҕына кылгас уонна дьэҥкэ буолар («Мандариннар», «Вагонетка» уо.д.а.). 1920-с сылларга Акутагава автобиографическай үлэлэри суруйан көрөр («Ол кэмҥэ бэйэм туспунан»).
Олоҕун бүтэһик сылларыгар Акутагава ньиэрбэтэ ыарахан ыарыыга ылларбыта. Бэйэҕэ тиийинии туһунан элбэхтэ толкуйдуура. Ол туһунан «Акаары олоҕо», «Тиистэрдээх көлөһө» уонна «Урукку доҕорбор сурук» кэпсээннэргэ суруллар. Акутагава Рюноскэ 1927 сыл от ыйын 24 күнүгэр аһары элбэх вероналы иһэн бэйэтигэр тиийинэн өлөр.
1960-с сылтан саҕалаан Акутагава айымньылара ССРС уонна Ньуучча сиригэр киэҥник бэчээттэнэллэр.
2015 балаҕан ыйын 25 күнүгэр Мэндэҥэҕэ баар кратер Акутагава аатынан ааттанар[1].
Кинигэлэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]| Сыл | Дьоппуоннуу аата | Ньууччалыы аата |
|---|---|---|
| 1914 | 老年 | Старик |
| 1915 | 羅生門 | Ворота Расёмон |
| 1916 | 鼻 | Нос |
| MENSURA ZOILI | Мензура Зоили | |
| 芋粥 | Бататовая каша | |
| 手巾 | Носовой платок | |
| 煙草と悪魔 | Табак и дьявол | |
| 1917 | さまよえる猶太人 | Вечный жид |
| 戯作三昧 | Фантастика в изобилии | |
| 1917 тохсунньу | 運 | Счастье |
| 1917 муус устар | 道祖問答 | |
| 1917 муус устар-бэс ыйа | 偸盗 | Ограбление |
| 1918 | 蜘蛛の糸 | Паутинка |
| 地獄変 | Муки ада | |
| 邪宗門 | ||
| 奉教人の死 | Смерть христианина | |
| 枯野抄 | ||
| るしへる | ||
| 1919 | 犬と笛 | Собаки и свисток |
| きりしとほろ上人伝 | Житие святого Кирисутохоро | |
| 魔術 | Чудеса магии | |
| 蜜柑 | Мандарины | |
| 1920 | 舞踏会 | Бал |
| 秋 | Осень | |
| 南京の基督 | Нанкинский Христос | |
| 杜子春 | ||
| アグニの神 | Бог Агни | |
| 1921 | 藪の中 | В чаще |
| 1922 | 将軍 | Генерал |
| 三つの宝 | ||
| トロツコ | Вагонетка | |
| 魚河岸 | Рыбный рынок | |
| おぎん | ||
| 仙人 | ||
| 1922 атырдьах ыйа | 六の宮の姫君 | Барышня Рокуномия |
| 1923—1927 | 侏儒の言葉 | Слова пигмея |
| 1923 | 漱石山房の冬 | |
| 猿蟹合戦 | Сражение обезьяны с крабом | |
| 雛 | Цыпленок | |
| おしの | О-Сино | |
| あばばばば | А-ба-ба-ба-ба | |
| 保吉の手帳から | Из записок Ясукити | |
| 1924 | 一塊の土 | Ком земли |
| 1925 | 大導寺信輔の半生 | Половина жизни Дайдодзи Синскэ |
| 1926 | 点鬼簿 | Завещание |
| 1927 | 玄鶴山房 | |
| 河童 | В стране водяных | |
| 誘惑 | ||
| 浅草公園 | ||
| 文芸的な、余りに文芸的な | ||
| 歯車 | Зубчатые колеса | |
| 或阿呆の一生 | Жизнь идиота | |
| 西方の人 | Люди Запада | |
| 続西方の人 | Люди Запада (продолжение) |
Киинэ буолбут кэпсээннэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- «Иһириккэ» кэпсээҥҥэ олоҕуран:
- «Расёмон» (яп. 羅生門, 1950), режиссёр Куросава Акира
- «Железный лабиринт» (ааҥл. Iron Maze, 1991), режиссёр Ёсида Хироаки
- «Иһириккэ» (яп. 籔の中, 1996), режиссёр Сато Хисаясу
- «MISTY» (1997), режиссёр Саэгуса Кэнки
- «Нанкинский Христос» кэпсээҥҥэ олоҕуран:
- «Нанкинский Христос» (кит. 南京的基督, 1995), режиссёр Ау Тони
- «Ведьма» кэпсээҥҥэ олоҕуран:
- «Ведьма» (яп. 妖婆, 1976), режиссёр Имаи Тадаси
- «Яхонты. Убийство» (2013 г.), режиссер Рустам Хамдамов
Ньууччалыы таһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Акутагава Рюноскэ. Новеллы. — М., «Художественная литература», 1974. — 704 с., 303 000 экз. (БВЛ, том 129)
Ньууччалыы литература
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Чегодарь, Н. И. Акутагава Рюноскэ (1892 — 1927) // Литературная жизнь Японии между двумя мировыми войнами. — М.: Вост. лит., 2004. — С. 127 — 146. — 222 с. — ISBN 5-02-018375-X
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сигэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Библиография Рюноскэ Акутагавы на сайте «Лаборатория Фантастики»
- Акутагава, Рюноскэ в библиотеке Максима Мошкова
- Акутагава Рюноскэ Архыыптаммыт 2007, Алтынньы 24 күнүгэр. на сайте «Библиотека япониста»
- Акутагава, Рюноскэ — статья в энциклопедии «Кругосвет»
- Выдающийся японский писатель Акутагава Рюноскэ Архыыптаммыт 2017, Балаҕан ыйын 12 күнүгэр. (биография, произведения, галерея)
- Аркадий Стругацкий, «Три открытия Рюноскэ Акутагавы»