Халыып:Бу күн:10-29
Тас көрүҥэ
- Инсульт утары охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ.
- Арассыыйа — Харабыллыыр сулууспа күнэ.
- Турция — Өрөспүүбүлүкэ күнэ (1923).
- АХШ — Куоска күнэ.
- ССРС — Сэбиэскэй Сойууска бу күн Хомсомуол күнүн бэлиэтииллэрэ.
Түбэлтэлэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1863 — Швейцарияҕа Кыһыл Кириэс уопсастыбата тэриллибит.
- 1905 — Байкаалы эргийэр тимир суол үлэҕэ киирбит. Бу иннинэ Транссибиир магыстыраала Байкалга кэлэн быстар этэ, пуойастар күөлү паромунан туорууллара.
- 1918 — Ыччат бүтүн Арассыыйатааҕы коммунистыы сойууһа (хомсомуол) тэриллибит — ССРС ыччаты түмэр, иитэр тэрилтэтэ. Бу тэрилтэҕэ 14 саастарын туолбут оҕолортон саҕалаан 28-тарыгар диэри ыччаттар киириэхтэрин сөбө. 1977 сыллаахха хомсомуолга 36 мөлүйүөнтэн тахса ССРС олохтоохторо киирэллэр этэ.
- 1923 — Осман Импиэрийэтэ ыһыллыбытын кэннэ Туурсуйа Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибит. Бастакы бэрэсидьиэнинэн Мустафа Кемал (кэлин ылбыт аата Ататүрк) буолбут.
- 1933 — Алдан оройуонугар Лебединай рудник үлэҕэ киирбит.
- 1952 — Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтэ Дьокуускайга Залогка 350 миэстэлээх киинэ тыйаатыра тутарга уураахтаабыт.
- 1953 — Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин уурааҕынан Нуучча драма тыйаатырыгар кирпииччэ дьиэни тутарга быһарыы ылыллыбыт.
- 1998 — Аан дойдуга куйаарга көппүт саамай кырдьаҕас киһи, 77 саастаах Джон Гленн, орбитаҕа тахсыбыт. Ону тэҥэ Гленн — АХШ-ка бастакы астронавт (1962 сыллаахха Гагарин уонна Титов кэннилэриттэн көппүтэ).
- 2003 — Аҕа уонна уол Рерихтар хартыыналарын быыстапката СӨ Комдрагметын быыстапкалыыр саалатыгар аһыллыбыт.
- 2009 — алтынньы 27—29 күннэригэр «Боронсуустуу саҥарааччыларга Саха сирин уобараһа» («Образ Якутии во франкоязычном мире», «Image de la Yakoutie dans le monde francophone») диэн кэмпириэнсийэни СГУ боронсуус филологиятын кафедрата көҕүлээн ыыппыт.
- 2015 — Кытай 35 сыл тухары ыытыллыбыт "соҕотох оҕо бэлиитикэтин" түмүктүүрүн туһунан биллэрбит.
Төрөөбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1705 — Миллер Герард Фридрих (Арассыыйаҕа кинини Фёдор Миллер диэн ааттыыллар этэ) — XVIII үйэ биир уһулуччулаах чинчийээччитэ, академик, устуорук уонна археограф. Сибиир устуоруйатыгар бастакы билим чинчийиитин суруйбутунан уонна Арассыыйа төрүттэнииттигэр "норманн түөрүйэтин" туруорсубутунан биллэр. Кини сахаларга сыһыаннаах хас да үлэлээх.
- 1904 — Христофор Шараборин — ил уонна баартыйа үлэһитэ, 1931-1937 сылларга Саха АССР Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ.
- 1968 — Владимир Федоров — Саха сирин бэлиитигэ, Ил Түмэн III уонна IV ыҥырыыларын дьокутаата.
Өлбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1783 — Жан Лерон Д’Аламбер — француз бөлүһүөгэ, механик уонна математик.
- 1889 — Николай Чернышевскай — Бүлүү куоракка олорбут нуучча уһулуччулаах революционер демократа, сырдатааччы-энциклопедист, суруйааччы, литэрэтиирэ кириитигэ.
- 2004 — Семен Николаев - Сомоҕотто — устуоруйа билимин хандьыдаата, этнография эйгэтигэр сахалартан бастакы үрдүк үөрэхтээх чинчийээччи, сүүстэн тахса үлэ ааптара.