1994: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
| 16 устуруока: | 16 устуруока: | ||
* [[Алтынньы 9]] — [[Солкуобай]] кууруһа эмискэ түспүт («хара оптуорунньук»). |
* [[Алтынньы 9]] — [[Солкуобай]] кууруһа эмискэ түспүт («хара оптуорунньук»). |
||
=== Сэтинньи === |
=== Сэтинньи === |
||
* [[Сэтинньи 5]] — [[Анатолий Чубайс]] Арассыыйа бырабыыталыстыбатын бэрэстээтэлин бастакы солбуйаачытынан анаммыт. Бу ананыыны кытта СӨ ол саҕана көрсүбүт уустуктарын ситимнииллэр. |
|||
* [[Сэтинньи 7]] — WXYC диэн [[Хоту Каролина|Хотугу Каролина]] үнүбүрсүөтүн араадьыйа ыстаансыйата аан дойдуга бастакы интэриниэт-араадьыйа трансляциятын оҥорбут. |
* [[Сэтинньи 7]] — WXYC диэн [[Хоту Каролина|Хотугу Каролина]] үнүбүрсүөтүн араадьыйа ыстаансыйата аан дойдуга бастакы интэриниэт-араадьыйа трансляциятын оҥорбут. |
||
* [[Сэтинньи 13]] — [[Швеция]] [[Европа Сойууһа|Европа Сойууһугар]] референдумнаан киирбит. |
* [[Сэтинньи 13]] — [[Швеция]] [[Европа Сойууһа|Европа Сойууһугар]] референдумнаан киирбит. |
||
| 22 устуруока: | 23 устуруока: | ||
* [[Сэтинньи 20]] — [[Ангола]]ҕа 19 сыл тухары барбыт гражданскай сэрии түмүктэммит. |
* [[Сэтинньи 20]] — [[Ангола]]ҕа 19 сыл тухары барбыт гражданскай сэрии түмүктэммит. |
||
* [[Сэтинньи 26]] — Чэчиэн оппозициятын (Умар Автурханов салайааччылаах Чэчиэн өрөспүүбүлүкэтин быстах кэмнээҕи сэбиэтэ) этэрээттэрэ [[Грознай]]ы ыла сатаабыттара табыллыбатах. Онно ФСБ лииньийэтинэн кыттыспыт Арассыыйа танкистара Джохар Дудаев сэриитиһиттэригэр билиэҥҥэ түбэспиттэр. Сэтинньи 30 күнүгэр [[Ельцин Борис Николаевич|Борис Ельцин]] Чечняҕа бэрээдэги олохтуур туһунан кистэлэҥ ыйаахха илии баттаабыта, [[ахсынньы 1]] күнүгэр Арассыыйа сөмүлүөттэрэ аэродромнарга турар Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтин сөмүлүөттэрин урусхаллаабытара (ким буомбалаабытын билиммэтэхтэрэ), [[ахсынньы 11]] күнүгэр Арассыыйа аармыйата киллэриллибитэ, [[Чэчиэн бастакы сэриитэ]] саҕаламмыта. |
* [[Сэтинньи 26]] — Чэчиэн оппозициятын (Умар Автурханов салайааччылаах Чэчиэн өрөспүүбүлүкэтин быстах кэмнээҕи сэбиэтэ) этэрээттэрэ [[Грознай]]ы ыла сатаабыттара табыллыбатах. Онно ФСБ лииньийэтинэн кыттыспыт Арассыыйа танкистара Джохар Дудаев сэриитиһиттэригэр билиэҥҥэ түбэспиттэр. Сэтинньи 30 күнүгэр [[Ельцин Борис Николаевич|Борис Ельцин]] Чечняҕа бэрээдэги олохтуур туһунан кистэлэҥ ыйаахха илии баттаабыта, [[ахсынньы 1]] күнүгэр Арассыыйа сөмүлүөттэрэ аэродромнарга турар Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтин сөмүлүөттэрин урусхаллаабытара (ким буомбалаабытын билиммэтэхтэрэ), [[ахсынньы 11]] күнүгэр Арассыыйа аармыйата киллэриллибитэ, [[Чэчиэн бастакы сэриитэ]] саҕаламмыта. |
||
=== Ахсынньы === |
|||
* [[Ахсынньы 7]] — [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] Бэрэсидьиэнэ [[Михаил Николаев]] бэйэтин Ыйааҕынан РФ уонна СӨ бырабыыталыстыбаларын ыккардыларынааҕы "О разграничении и передаче осуществления полномочий в области охраны окружающей среды и использования природных ресурсов" диэн сөбүлэҥин бигэргэппит. |
* [[Ахсынньы 7]] — [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] Бэрэсидьиэнэ [[Михаил Николаев]] бэйэтин Ыйааҕынан РФ уонна СӨ бырабыыталыстыбаларын ыккардыларынааҕы "О разграничении и передаче осуществления полномочий в области охраны окружающей среды и использования природных ресурсов" диэн сөбүлэҥин бигэргэппит. |
||
* [[Ахсынньы 11]] — [[Арассыыйа]] бэрэсидьиэнэ [[Борис Ельцин]] [[Чечня|Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтигэр]] аармыйа киллэрэргэ дьаһайбыт, ''Бастакы чэчиэн сэриитэ'' саҕаламмыт. |
* [[Ахсынньы 11]] — [[Арассыыйа]] бэрэсидьиэнэ [[Борис Ельцин]] [[Чечня|Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтигэр]] аармыйа киллэрэргэ дьаһайбыт, ''Бастакы чэчиэн сэриитэ'' саҕаламмыт. |
||
* |
|||
== Төрөөбүттэр == |
== Төрөөбүттэр == |
||
04:12, 30 Тохсунньу 2022 барыл
| Сыллар |
|---|
| 1990 1991 1992 1993 — 1994 — 1995 1996 1997 1998 |
| Уоннуу сыллар |
| 1960-с 1970-с 1980-с — 1990-с — 2000-с 2010-с 2020-с |
| Үйэлэр |
| XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1994 сыл.
Туох буолбута
Тохсунньу
- Тохсунньу 8 — Арассыыйа космонава Валерий Поляков "Мир" станцияҕа көппүт. Кини космос станциятыгар 1995 сыл кулун тутар 22 күнүгэр диэри сылдьан рекорд олохтообут (космоска 437 күн буолбут).
- Тохсунньу 11 — Арассыыйаҕа саҥа түмэн (парламент) үлэтин саҕалаабыт. Икки палааталаах: Судаарыстыбаннай Дуума (алын палаата) уонна Бэдэрээссийэ Сэбиэтэ.
- Тохсунньу 17 — Күндү таастары уонна метааллары уоран атыылааһыны утары охсуһар Саха сиринээҕи ИДьМ анал салаата тэриллибит.
- Тохсунньу 26 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үрдүкү Сэбиэтэ аата уларыйан "Ил Түмэн" диэн буолбут. Ол туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Төрүт Сокуонугар уларытыы киллэриллибит.
Муус устар
- Муус устар 27 — Михаил Николаев көҕүлээһинэн Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Борис Ельцин "1920-1930-с сылларга репрессияламмыт саха норуотун бэрэстэбиитэллэрин үтүө ааттарын сөргүтэр туһунан" 824№ ыйаахха илии баттаабыт.
Алтынньы
- Алтынньы 9 — Солкуобай кууруһа эмискэ түспүт («хара оптуорунньук»).
Сэтинньи
- Сэтинньи 5 — Анатолий Чубайс Арассыыйа бырабыыталыстыбатын бэрэстээтэлин бастакы солбуйаачытынан анаммыт. Бу ананыыны кытта СӨ ол саҕана көрсүбүт уустуктарын ситимнииллэр.
- Сэтинньи 7 — WXYC диэн Хотугу Каролина үнүбүрсүөтүн араадьыйа ыстаансыйата аан дойдуга бастакы интэриниэт-араадьыйа трансляциятын оҥорбут.
- Сэтинньи 13 — Швеция Европа Сойууһугар референдумнаан киирбит.
- Сэтинньи 14 — Да-Манш силбэһии аннынан Париж уонна Лондон ыккардыларынааҕы туннель аһыллыбыт.
- Сэтинньи 20 — Анголаҕа 19 сыл тухары барбыт гражданскай сэрии түмүктэммит.
- Сэтинньи 26 — Чэчиэн оппозициятын (Умар Автурханов салайааччылаах Чэчиэн өрөспүүбүлүкэтин быстах кэмнээҕи сэбиэтэ) этэрээттэрэ Грознайы ыла сатаабыттара табыллыбатах. Онно ФСБ лииньийэтинэн кыттыспыт Арассыыйа танкистара Джохар Дудаев сэриитиһиттэригэр билиэҥҥэ түбэспиттэр. Сэтинньи 30 күнүгэр Борис Ельцин Чечняҕа бэрээдэги олохтуур туһунан кистэлэҥ ыйаахха илии баттаабыта, ахсынньы 1 күнүгэр Арассыыйа сөмүлүөттэрэ аэродромнарга турар Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтин сөмүлүөттэрин урусхаллаабытара (ким буомбалаабытын билиммэтэхтэрэ), ахсынньы 11 күнүгэр Арассыыйа аармыйата киллэриллибитэ, Чэчиэн бастакы сэриитэ саҕаламмыта.
Ахсынньы
- Ахсынньы 7 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев бэйэтин Ыйааҕынан РФ уонна СӨ бырабыыталыстыбаларын ыккардыларынааҕы "О разграничении и передаче осуществления полномочий в области охраны окружающей среды и использования природных ресурсов" диэн сөбүлэҥин бигэргэппит.
- Ахсынньы 11 — Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Борис Ельцин Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтигэр аармыйа киллэрэргэ дьаһайбыт, Бастакы чэчиэн сэриитэ саҕаламмыт.
Төрөөбүттэр
Өлбүттэр
- Литвинов Игорь Александрович — СӨ үтүөлээх артыыһа, концертмейстер.
- Константинов Роман Иннокентьевич (14.10.1896—1994) — Саха Сириттэн бастакы Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
- Новолодский Алексей Борисович (30.03.1930—1994) — Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
- Павел Иванович Мельников өлбүт, Социалистическай Үлэ Дьоруойа, РСФСР уонна Саха АССР ноуукатын уонна техникатын үтүөлээх диэйэтэлэ, ССРС ноуукатын академиятын чилиэнэ, геолого-минералогическай ноуука дуоктара (төрөөбүт сыла — 1908).
- Тохсунньу 2 — Ким Леонид Александрович (31.12.1916—02.01.1994) — Саха АССР норуодунай худуоһунньуга,
- Тохсунньу 4 — Петров Дмитрий Дмитриевич (08.11.1921—04.01.1994) — история билимин кандидата, Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ
- Тохсунньу 26 — Яковлев Василий Васильевич (22.08.1934—26.01.1994) — поэт, суруйааччы, тылбаасчыт.
- Муус устар 12 — Никитин Павел Павлович - суруналыыс,
- Бэс ыйын 11 — Черскэй Николай Васильевич (02.02.1905—11.06.1994) — учуонай, нефть уонна гаас үөскээбит сирдэр механикатын чинчийээччи, 1964—1987 сыллардаахха ССРС НА Сибиирдээҕи салаатын Саха Сиринээҕи филиалын Президиумын бэрэссэдээтэлэ.
- Бэс ыйын 14 — Сивцев Эллэй Семенович (31.12.1928—15.06.1994) — саха норуодунай худуоһунньуга.
- От ыйын 20 — Васильев Федор Федорович (10.05.1951—20.07.1994) — сахалар сэриигэ сыһыаннарын чинчийбит историк-этнограф, история билимин кандидата.
- От ыйын 21 — Мельников Павел Иванович (19.06.1908—21.07.1994) — Социалистическай Үлэ Геройа.
- Атырдьах ыйын 31 — Алексей Михайлов (1946 - 1994) — поэт уонна литератуура критига, филология ноуукатын кандидаата.
- Сэтинньи 14 — Николай Мординов - Амма Аччыгыйа — саха норуодунай суруйааччыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1934), Саха АССР ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ.