1903
(Мантан: 1903 сыл көстө)
| Сыллар |
|---|
| 1899 1900 1901 1902 — 1903 — 1904 1905 1906 1907 |
| Уоннуу сыллар |
| 1870-с 1880-с 1890-с — 1900-с — 1910-с 1920-с 1930-с |
| Үйэлэр |
| XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1903 сыл.
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Ыам ыйын 29 — Петербурга Неваны туоруур Троицкай муоста (сэбиэскэй кэмҥэ Кировскай) аһыллыбыт.
- Бэс ыйын 7 — Берлиҥҥэ француз учуонайа Пьер Кюри саҥа химия элэмиэнин — полонийы — арыйбытын туһунан кэпсээбит.
- Ахсынньы 17 — АХШ-ка ини-бии Райттар аан бастакыннан салгыннааҕар ыарахан аалы көтүппүттэр. Көтүү ырааҕа — 37 м, көппүт кэмин уһуна — 12 сөкүүндэ.
- Ахсынньы 25 — Илин Сибииргэ көскө сылдьан «Искра» хаһыаты тарҕаппытын иһин өрөбөлүссүйэниэр Иван Бабушкины өссө ыраатыннаран Дьокуускайга аҕалбыттар. Салгыы Үөһээ Дьааҥы уокуругар утаарбыттар. Онно 1905 сыллаахха амньыыстыйа биллэриллиэр диэри олорбута.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Никулин Гавриил Федорович (1903—1967), олоҥхоһут.
- Тохсунньу 18 — Джон фон Нейман — дьэбириэй төрүттээх Венгрия-Америка математига, квантовай физикаҕа, квантовай логикаҕа, функциональнай анализка, теория множеств, информатикаҕа, экономияҕа уонна да атын үөрэххэ, улахан кылаан оҥорбут киһи.
- Тохсунньу 21 — Игорь Курчатов — физик-ядерщик, академик, сэбиэскэй атомнай бомба «аҕата».
- Олунньу 27 — Семенов Григорий Трофимович (1903—1970), геолог, Социалистическай Үлэ Геройа.
- Кулун тутар 3 — Анна Неустроева — саха дьахталларыттан ССРС суруйааччыларын Сойууһун бастакы чилиэнэ, оҕо суруйааччыта, фольклору хомуйааччы.
- Муус устар 22 — Туралысов Георгий Михайлович (1903—1970), саха тыйаатырын ойуулуур искусствотын төрүттээбит саха маҥнайгы үрдүк үөрэхтээх худуоһунньуга.
- Муус устар 25 — XX үйэ биир бөдөҥ математига, 60-с сс. Сэбиэскэй Сойууска математиканы үөрэтиини реформалаабыт киһи, оскуола учуобунньуктарын ааптара Колмогоров А. Н..
- Ахсынньы 3 — Егоров Николай Васильевич, РСФСР уонна Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала.
- Ахсынньы 24 — Саввин Степан Афанасьевич-Күн Дьирибинэ (22.04.1970 өлб.) — саха биллиилээх бэйиэтэ, үгэһитэ, тылбаасчыт. Эдэр сылдьан Гражданскай сэриигэ саа-саадах тутан көхтөөхтүк кыттан сэбиэскэй былааһы көмүскэспитэ. Тулагы_Киллэм, Амма кыргыһыыларын кыттыылааҕа.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Оросин Константин Григорьевич (1853—1903), олоҥхоһут.
- Ыам ыйын 8 — Поль Гоген (1848—1903), французскай живописец, постимпрессионизм биир сүрүн бэрэстэбиитэлэ.