Халыып:Бу күн:12-13
Бразилия — Моряк күнэ
Индонезия — Нусантара күнэ (Соҕуруулуу-илин Азия арыыларын сомоҕолоһууларын күнэ)
Кытай — Нанкин кэйгэллээһинин кэриэстиир күнэ
Мальта — Өрөспүүбүлүкэ күнэ
Польша — Байыаннай балаһыанньа сиэртибэлэрин ахтар күн (пол. Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego). 1981 сыллаахха былааһын тута сатаан Войцех Ярузельскай байыаннай балаһыанньаны биллэрбитэ, онто 1983 сыллаахха диэри уһаабыта. Тыһыынчанан киһи хаайыыга быраҕыллыбыта, 91 киһи өлбүтэ. Бу күн Польша Түмэнин (Сейм) уурааҕынан бэлиэтэнэр, өрөбүл буолбатах
Сент-Люсия — Дойду күнэ
- Акадия олохтоохторун кэриэстиир күн. Акадия диэн Хотугу Америка хотугулуу илин сорҕотун ааттыыллар (билигин үксэ Канаада сирэ). XVII уонна XVIII үйэлэргэ бу сиргэ Францияттан (соҕуруулуу арҕаа өттүттэн, Окситанияттан) дьон бөҕө кэлэн олохсуйбута. 1756-1763 сс. Британия уонна Франция аан дойдуну баһылыыр иһин Сэттэ сыллаах сэриилэригэр Акадия олохтоохторун французтары өйөөтүлэр диэн Британия былаастара күүстэринэн Америка атын сирдэригэр, Англияҕа уонна Францияҕа көһөрбүттэрэ, бу күүһүнэн көһөрүү кэмигэр тыһыынчанан киһи өлбүтэ. Билигин француз тылын түөлбэ тылынан саҥарар акадецтар ахсааннара Канаадаҕа 96 тыһ. киһи (2006)
Түбэлтэлэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1545 — Италия хоту өттүгэр Трент куоракка христианнар улахан мунньахтара — Собуор — буолбут, онно Реформацияны утары дьаһаллар ылыллыбыттара.
- 1642 — Голландия айанньыта Абель Тасман Саҥа Зеландияны арыйбыт.
- 1758 — Акадияттан Францияҕа күүһүнэн көһөрүллэн иһэр дьону тиэйбит "Герцог Уильям" диэн Британия хараабыла Хотугу Атлантикаҕа тимирбит. 360-тан тахса киһи өлбүт.
- 1922 — Закавказье Сэбиэттэрин 1-кы сийиэһэ (Баку) биир кэлим Закавказье Социалистическай Федеративнай Советскай Өрөспүүбүлүкэтин олохтообут. Бу өрөспүүбүлүкэ 1936 сыллаахха Азербайджан, Эрмээн уонна Грузия өрөспүүбүлүкэлэригэр арахсыбыта.
- 1937 — Иккис Кытай-Дьоппуон сэриитин кэмигэр дьоппуоннар Кытай Өрөспүүбүлүкэтин оччотооҕу киин куоратын Нанкины ылбыттар. Нанкин эйэлээх олохтоохторун 6 нэдиэлэлээх кэйгэллээһин саҕаламмыт, ол түмүгэр 150-тан 300 тыһыынчаҕа тиийэ киһи өлөрүллүбүт.
- 1989 — Саха сирин аҕыйах ахсааннаах омуктарын I сийиэһигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктарын Ассоциацията тэриллибит.
- 1989 — Владимир Жириновскай баартыйата — Сэбиэскэй Сойуус либеральнай-демократическай баартыйата (ЛДПСС) — тэриллибит. Кэлин бу баартыйа ЛДПР диэн буолбута.
- 2001 — Михаил Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнин быыбарыттан бэйэтин кандидатуратын устубут уонна Вячеслав Штыровка куоластыырга ыҥырбыт.
- 2002 — Европа Сойууһа кэҥээбит: Кипр, Чиэхийэ, Эстония, Венгрия, Латвия, Литва, Мальта, Польша, Словакия уонна Словения 2004 сыл ыам ыйын 1 күнүттэн чилиэн буолуохтаахтара быһаарыллыбыт.
- 2003 — Тикрит куорат (Ираак) аттыгар Саддам Хусейн тутуллубут.
- 2007 — ЕС чилиэннэрэ Лиссабоннааҕы сөбүлэҥҥэ илии баттаан Риимнээҕи уонна Маастрихтааҕы дуогабардарга уларытыы киллэрбит, бу сөбүлэҥнэр ЕС конституциятын олоҕо буолаллар. Лиссабоннааҕы сөбүлэҥ 2009 сыл ахсынньы 1 күнүгэр олоххо киирбитэ.
Төрөөбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1797 — Генрих Гейне, ньиэмэс бэйиэтэ, суруналыыһа уонна кириитигэ (1856 өлб.)
- 1952 — Василий Апросимов — Тускун — Саха тыйаатырын артыыһа, суруйааччы, СӨ үтүөлээх артыыһа.
Өлбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1466 — Донателло — Италия аатырбыт Ренессанс кэминээҕи скульптора.
- 1904 — Николай Склифосовскай — үтүөлээх нуучча профессора, Елена Павловна клиническэй институтун дириэктэрэ, байыаннай-полевой уонна ис тиибиин көҥдөйүн хирургиятын ааптара. Саха аатырбыт бырааһа Прокопий Сокольников киниэхэ үөрэммитэ биллэр.
- 2005 — Александр Чусовской — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Саха АССР үөрэҕириитин миниистирин солбуйааччыта (1954—1962), Саха АССР үтүөлээх учуутала, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ. Кини аата Ньурбатааҕы техническэй лицейгэ иҥэриллибитэ.
- 2017 — Ньургун Тимофеев — саха бэлиитигэ, 2005—2008 сылларга Ил Түмэн бэрэстээтэлэ, техника билимин хандьыдаата, Нам уонна Өлөөн улуустарын Ытык олохтооҕо.