Халыып:Бу күн:10-14

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Сорох халандаардар этэллэринэн бүгүҥҥүттэн Саха сиригэр кыһын саҕаланар (Бокуруоп)

Түбэлтэлэр[биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1066 — Гастингс кыргыһыытыгар Нормандия герцога Вильгельм сэриитэ Англия хоруолун сэриитин кыайбыт. Сотору кэминэн Вильгельм Англияны барытын сэриилээн ылбыта, кини буойуттара феодал буолан дойду сирин үллэстибиттэрэ. Мантан ыла биэс үйэ кэриҥэ Англия судаарыстыбаннай тылынан француз тыла буолбута.
  • 1640 — Икки Саха сирин бойобуодалара Петр Головин уонна Матвей Глебов Москубаҕа ыыппыт суруктара Сибиир бирикээһигэр (Сибиир дьыалаларынан дьарыктанар тэрилтэ) тиийбит. Ол сурукка Илиим өрүс тардыытыгар киирэр сирдэргэ түһээн хомуйары көрдөспүттэр. Бу сири Енисей бойобуодата былдьаһар эбит.
  • 1806 — Йена-Ауэрштедт кыргыһыытыгар Наполеон Улуу Аармыйата Пруссия аармыйатын урусхаллаабыт.
  • 1926"Чолбон" сурунаал маҥнайгы нүөмэрэ тахсыбыт. Сурунаал аата хаста даҕаны уларыйа сылдьыбыт: 1930-1937 сc. — "Кыһыл ыллык", 1938-1940 сc. — "Художественная литература", 1940-1998 сc. — "Хотугу Сулус", уонна 1999 сылтан ыла "Чолбон" диэн бастакы аата төннөрүллүбүт. Маны таһынан 1956 сылтан ыла "Хотугу Сулустан" нууччалыы "Полярная звезда" сурунаал туспа барбыт.
  • 1934Главсевморпуть салалтатын бирикээһинэн Дьокуускайга Өлүөнэтээҕи авиагруппа тэриллибит.
  • 1947Америка лүөччүгэ Чак Йегер бастакынан тыас түргэнин куоһарбыт.
  • 1956Ииндийэҕэ тыытыллыбаттар каасталарын басхана Бабасахиб Амбедкар уонна кинини батыһааччы 385 000 киһи индуизмтан буддизмҥа көспүттэр.
  • 1964Леонид Брежнев ССКП КК бастакы сэкирэтээринэн буолбут. Кини 18 сыл тухары, 1982 сыллаахха диэри ССРС баһылыгынан олорбута.
  • 1986Уус Маайа аэропуордуттан көтөн тахсан испит Л-410 сөмүлүөт Алдан өрүһүгэр сууллан түспүт. Сөмүлүөккэ олорбут 14 киһи бары өлбүттэр.
  • 1991 — «Дьэбириэйдэр Саха сиригэр» диэн ыстатыйа Израиль «Наша страна» хаһыатыгар тахсыбыт.
  • 1992Ил Түмэн VI сиэссийэтигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин былааҕын ылыммыт.
  • 2004Амуур өрүһүгэр баар Тарабаров арыыта, Хабаровскай таһынааҕы Улахан Уссурийскай арыы уонна Аргунь өрүһүгэр баар (Чита уобалаһа) Большой арыы Кытайга бэриллэллэрин туһунан дөкүмүөҥҥэ бэрэсидьиэн Владимир Путин илии баттаабыт. 4 сыл буолан баран бу арыылар анал быһыыны-майгыны тутуһан Кытайга букатыннаахтык бэриллибиттэрэ.

Төрөөбүттэр[биики-тиэкиһи уларытыы]

Өлбүттэр[биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1931Иван Кондаков — Саха сиригэр Бүлүү куоратыгар төрөөбүт эрэһиинэни синтезтааһын ньыматын бастакынан тобулбут биллиилээх хиимик-учуонай.