Халыып:Бу күн:04-22
ХНТ Аан дойдуга Сир күнэ.- 1832 сыл — Николай I ыраахтааҕы бочуоттаах гражданин туһунан Манифест таһаарбыт. Дворяннартан атын сословияҕа киирэр дьоҥҥо бу сыбаанньа иҥэриллэр этэ. Саха сириттэн, холобур, атыыһыт Яков Санников бочуоттаах гражданин аатын ылбыт эбит.
- 1922 сыл муус устар 22 күнүгэр Дьокуускайга хомуньуус баартыйа бюротун бөрөсүүдьүмүн мунньаҕар Саха уобалаһа мантан инньэ Аптанымыйалаах Социалистыы Сэбиэскэй Өрөспүүбүлүкэ буоларын туһунан Манифест ылыныллыбыта. Бу иннинэ 1920 сыллаахха Сибиирдээҕи кыһыл былаас быһаарыытынан Саха сирэ бастаан Иркутскай уобалас оройуона буола сылдьыбыта. Онтон бу намыһах статуһу уонна кыһыл террору сөбүлээбэккэ Саха сиригэр утарсыы үөскээбитин иһин (онтон сүрүннэрэ альтернативнай бырабыыталыстыба — ВЯОНУ — тэриллиитэ), түмүгэр, Саха сирэ бастаан төттөрү уобалас аатын ылбыта, онтон Дьокуускайга бу манифест ылыллан, аҕыйах хоноот муус устар 27 күнүгэр Саха АССР олохтонуутун туһунан Арассыыйа сүрүн былаастара Москубаҕа анал дэкириэт (сокуон) таһаараллар.
- 1938 сыллаахха саха биллиилээх устуорук учуонайын Гавриил Ксенофонтовы Москуба чугаһынааҕы Дмитров куоракка үлэлии олордоҕуна «сахалар дьыалаларыгар» П. А. Ойуунускайы кытта тутан ылан хаайбыттара. Ол сыл сайыныгар үспүйүөн диэн сымыйаннан буруйдаан ытан өлөрбүттэрэ.
Төрөөбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 571 — Мухаммед (632 с. өлб.), Меккаттан төрүттээх арааб соҕотох таҥараҕа итэҕэйиини тарҕатааччыта, ислаам сүрүн дьонуттан биирдэстэрэ.
- 1870 — Владимир Ильич Ленин (1924 с. өлб.), Арассыыйа революционера, сэбиэскэй политическай уонна судаарыстыбаннай диэйэтэл.
- 1903 — Кыыллаах Арыыга Туралысов Георгий Михайлович (22.04.1903—24.11.1970) — саха тыйаатырын ойуулуур ускуустубатын төрүттээбит саха маҥнайгы үрдүк үөрэхтээх худуоһунньуга.
- 1934 — Иккис Атамайга (билигин Горнай улууһын сирэ) Аввакумов Петр Денисович — суруйааччы, литэрэтиирэни ырытааччы, "Чолбон" сурунаал сүрүн эрэдээктэрэ.
- 1942 — Багынанова Зоя Петровна — Үөһээ Бүлүү Далырыгар СӨ норуодунай артыыһа, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
- 1950 — Амма Өнньүөһүгэр Магатырова Мария Николаевна — саха живописеһа.
Өлбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1969 — Вешников Гаврил Григорьевич — Баал Хабырыыс (15.04.1918—22.04.1969) — поэт, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ
- 1970 — саха биллиилээх бэйиэтэ, үгэһитэ, тылбаасчыта Күн Дьирибинэ.
- 1974 — Крылов Евграф Михайлович — Бороҕон улууһун Хоро нэһилиэгиттэн төрүттээх (1915 с.т.) саха живописеһа.
- 1996 — Иванов Василий Федотович (10.08.1936—22.04.1996) — Ньурба улууһун Марха нэһилиэгиттэн төрүттээх (1936 с.т.) устуоруйа билимин дуоктара. Саха Сирэ Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин иннинээҕи кэмин устуоруйатын (историографиятын уонна источниковедениетын) чинчийбитэ.