1870
| Сыллар |
|---|
| 1866 1867 1868 1869 — 1870 — 1871 1872 1873 1874 |
| Уоннуу сыллар |
| 1840-с 1850-с 1860-с — 1870-с — 1880-с 1890-с 1900-с |
| Үйэлэр |
| XVIII үйэ — XIX үйэ — XX үйэ |
1870 сыл.
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Тохсунньу 10 — Америкаҕа Джон Д. Рокфеллер Standard Oil диэн ньиэп хостуур хампаанньаны тэрийбит. Бу хампаанньа биир кэмҥэ ньиэп хостооһунугар аан дойдуга монополист буола сылдьыбыта. Кини арахсыытыгар үөскээбит хампаанньалар ExxonMobil, Chevron, ConocoPhillips уо.д.а. билигин да аан дойдуга саамай улахан ньиэп хостуур тэрилтэлэр ахсааннарыгар киирэллэр.
- Ыам ыйын 29 — Арассыыйа миниистирдэрин кэмитиэтин быһаарыытынан Оренбург генерал-күбүрүнээтэрэ башкиирдары Сибииргэ ыытар быраабын бигэргэппиттэр. 1887 сыллаахха Саха уобалаһыгар дьиэ кэргэттэрин кытта көскө кэлбит башкиирдар ахсааннара 3 тыһ. тиийбит.
- От ыйын 18 — Арассыыйаҕа забастовканы эрдэттэн тохтотор туһунан циркуляр тахсыбыт, күбүрүнээтэрдэр көҕүлээччилэри ыраах күбүөрүнэлэргэ көскө ыытар быраабы ылбыттар.
- От ыйын 19 — Ватикааҥҥа баар Сибэтиэй бөрүстүөл римнээҕи папа аньыыта-харата суоҕун туһунан догмааты бигэргэппит.
- Балаҕан ыйын 1 — Седан кыргыһыытыгар Пруссия Францияны быһаарыылаахтык кыайбыт. Бу кыайыы Германия судаарыстыбалара холбоһоллоругар улахан суолталаах этэ.
- Балаҕан ыйын 19 — Франция уонна Пруссия сэриитин кэмигэр пруссактар Париж куоратын төгүрүйбүттэр. Түөрт ый тухары төгүрүктээһин кэнниттэн Париж бэриммитэ.
- Балаҕан ыйын 20 — Италия холбонуута түмүктэммит. Италия сэриилэрэ Папа Судаарыстыбатын ылбыттар уонна Римҥэ киирбиттэр. Папа Пий IX ону билиммэтэх уонна дыбарыаһыттан Ватикан томторугар көһөн тиийэн олохсуйбут.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Порядин Афанасий Семенович (1870 - 1956), саха фольклорын хомуйааччы.
- Муус устар 22 — Владимир Ленин (1924 с. өлб.), Арассыыйа революционера, сэбиэскэй политическай уонна судаарыстыбаннай диэйэтэл.
- Бэс ыйын 13 — Жюль Борде (1870 — 6.4.1961) төрөөбүт, Бельгия бактериолога. Кини аатынан билигин бордетелла диэн бактерия ааттанар.
- Атырдьах ыйын 31 — Мария Монтессори — Италия бырааһа, педагог, учуонай, философ, гуманистка. ЮНЕСКО XX үйэҕэ педагогикалыы өй-санаа ньыматын тобулбут түөрт педагогтарыттан биирдэстэрэ (1952 өлб.)
- Алтынньы 22 — Иннокентий Сивцев - Мытыйыкы — худуоһунньук, иконописец, таҥара дьиэтин тутааччы, география уонна краеведение чинчийээччитэ.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Бэс ыйын 9 — Чарльз Диккенс (1812 төр.), Англия суруйааччыта.
- Сэтинньи 12 — Манчаары Баһылай көскө Марха улууһугар олорон 65 сааһыгар өлбүт.