Уус-Алдан улууһа

Уус-Алдан улууһа Усть-Алданский улус
Гиэрбэтэ	Былааҕа
Дойду	Арассыыйа Арассыыйа
Регион	Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
Улуус киинэ	Бороҕон
Иһигэр киирэллэр	21 олохтоох тэриллии
Улуус баһылыга	Аммосов Василий Иванович
Олохтоммут күнэ-дьыла	1930, тохсунньу 9
Иэнэ	18,3 тыһ. км²
Климата	тосту-конт
Олохтоох дьонун ахсаана  • Чиҥэ  • Омуктара  • Конфессиялар	23 тыһ. киһи  1,23 киһ./км²  саха  Айыы үөрэ5э
Олохтоохторун аата	уус-алданнар
Официальнай ситим-сир

Уус-Алдан — Саха Сирин киин өттүгэр тайаан сытар улуус. Билиҥҥи көрүҥүнэн 1930 сыл тохсунньу 9 күнүгэр тэриллибитэ.

Киинэ — Бороҕон (7 тыһ. тахса киһи). Нэһилиэнньэлээх пууннара — 35, нэһилиэктэрэ — 22. Нэһилиэнньэтэ 2002 сыллаахха — 23 тыһ. тахса. Нэһилиэнньэ сир иэнигэр тиксиитэ — 1,23 киһ./км². Нэһилиэнньэ баһыйар үгүс өттө (2002 с.) — сахалар (98 %).

Улуус сирин-уотун иэнэ көнө хаптал сир. Улуус улахан өртө Саха киин хаптал сиринэн тайыыр. Тохсунньу орто температурата — -42 °C, от ыйыгар - +17…+18 °С. Сөҥүү түһүүтэ сылга 200–250 мм. Улууһу таарыйар улахан өрүстэр — Өлүөнэ, Алдан. Элбэх күөллэрдээх, олортон ордук улаханнара — Мүрү, Өнөр, Таргылдьыма.

Улууска бороҥ чох, тутуу матырыйаала буолар хостонор баай саппааһа булуллубута.

Уус-Алдан улууһа саха уустарын икки ордук бөдөҥ холбоһуктарыттан (Хаҥаластары тэҥэ) биирдэстэрэ — Бороҕон ууһун сирдэрин ылар. «Бороҕон» диэн ааты түүрдүү-моҥуоллуу уустар улуу иллэрин терүттээччи Чыҥыс Хаан тахсыбыт бордьигин ууһун аатыттан сэдиптииллэр. Уйбаан Белолюбскай уонна Майаҕатта Бэрт Хара төрөөбүт улуустара.

Демография

Биэрэпис ыытыллыбыт сыллырга уонна 2007 сылга нэһилиэнньэ ахсаана

Администрацияларынан араарыы

#	Нэһилиэктэр	Кииннэрэ	Кыра бөһүөлэктэр	Улуус кииниттэн, км	Почта индекса	Нэһилиэнньэ ахсаана (2007 сыл)
1	Мүрү	Бороҕон, улуус киинэ	Мындааба, Томтор	0		7353
2	Суотту	Оҕуруоттаах	Саһылыкаан, Хоноҕор	72		2010
3	Лөгөй	Кэптэни	Хомустаах, Даалы	36		1590
4	Дүпсүн	Дүпсүн	Бээди, Остуойка	56		1376
5	Курбуһах	Уус Күөлэ	Окоёмовка, Балаҕаннаах	73		1210
6	Найахы	Балыктаах		73		1018
7	Өлтөх	Бэйдиҥэ	Арыылаах	51		1002
8	Бороҕон	Тумул	Арыы Тиит, Элэһин	57		1000
9	Бэрт-Уус	Сыырдаах	Чирэпчи	28		908
10	Байаҕантай	Танда		48		781
11	Бастакы Хоро	Чараҥ		4		696
12	Өнөр	Эһэлээх		35		613
13	Баатаҕай	Хомустаах		65		607
14	Иккис Лөгөй	Тулуна		17		572
15	Түүлээх	Кылаайы		132		567
16	Хоро	Майаҕас		6		533
17	Бастакы Өспөх	Уһун Күөл		45		510
18	Чэриктэй	Чэриктэй		91		464
19	Өспөх	Дыгдал		110		350
20	Тиит Арыы	Тиит Арыы		60		308
21	Бээрийэ	Бээрийэ		77		301
	Барыта					23423

Уус-Алдан улууһуттан төрүттээх биллиилээх дьон

Стрекаловскай Михаил Михайлович (1914—29.07.1989) — Арассыыйа Федерациятын Дьоруойа, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.

Босиков Николай Афанасьевич (18.12.1931—2008) — поэт, сэһэнньит.

Лонгинов Владимир Дионисьевич (02.09.1919- 1943) — Советскай Союз Геройа, Аҕа Дойду сэриитин кыттыылааҕа.

Егоров Гаврил Васильевич-Бартыһаан Дьөгүөрэп — гражданскай сэрии дьоруойа.

Окоемов Николай Николаевич - государственнай, политическай диэйэтэл.

Тарскай Николай Николаевич - спорт эйгэтигэр республика биллиилээх тэрийээччитэ, салайааччыта.

Иван Васильевич Мигалкин - саха народнай поэта.