Чэчиэн тыла
Чэчиэн тыла (чеч. Нохчийн мотт, чеч. лат. Noxçiyŋ mott) — наах тылларыттан биирдэстэрэ.
Чэчиэн тыла Чечен өрөспүүбүлүкэтигэр уонна Дагестан Хасавюрт оройуонугар тарҕаммыт. 2002 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн, бу тылы билээччилэр ахсааннара Арассыыйаҕа 1 360 000 кэриҥэ киһи эбит.
Чэчиэн тылынан Чечняҕа («Даймохк») уонна Дагестааҥҥа («Нийсо-Дагестан») хаһыаттар тахсаллар.
Суруга-бичигэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Ислаам тарҕаммытын кэннэ, арааб суруга-бичигэ киирбитэ. Имаам Шамиль арааб суругун-бичигин чэчиэн тылыгар сөпсөһүннэрэн анал суругу-бичиги киллэрбитэ, онто 1926 с. дылы туттуллубута. Ону таһынан чэчиэннэр уустарын устуоруйатын суруйар кинигэлэрэ «тептаардар» эмиэ арааб алпабыытынан суруллубут этилэр. Бу кинигэлэри үксүн НКВД 1944 сыллаахха суох гыммыта.
1925 сыллаахха чэчиэн алпабыыта латыыҥҥа көһөрүллүбүтэ, онтон 1938 свллаахха кириллицаҕа.
1992 с. Ичкерия (ЧРИ) парламена латыын алпабыытыгар көһөр туһунан сокуон ылыммыта да, 1994 с. сэрии саҕаланан бу сатамматаҕа. Билигин бу алпабыыт туттуллубат.
Сигэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Арассыыйа омуктарын тыллара Интэриниэккэ — Чэчиэн тыла
- Чэчиэн тылын Онлайн-тылдьыта Архыыптаммыт 2018, От ыйын 27 күнүгэр.
- ССРС омуктарын тыллара. Чэчиэн тыла
- Проблемы становления и развития чеченского языка. Доктор филологических наук З. Х. Хамидова(киириллибэт сигэ)
- Хамидова, Зулай (1999). "Борьба за язык (Проблемы становления и развития чеченского языка)". Сборник статей: Чечня и Россия: общества и государства, Полинформ-Талбури, Фонд Андрея Сахарова.
 Арассыыйа ил тыллара |
|
|---|---|
| Федераал тыл | Нуучча |
| Федерация субъектарын тыллара | Абазин • Аваар • Агул • Адыыг • Азербайдьаан • Алтай • Башкиир • Бүрээт • Даргин • Ингуш • Кабарда-Черкес • Калмык • Карачаай-Балкаар • Коми • Кырыым татаардарын • Кумык • Лак • Лезгин • Ноҕай • Марий (Хайатааҕы Марий, Ходуһалаах Марий) • Мордва (Мокша, Эрзя), • Осетин • Рутул • Саха • Табасаран • Татаар • Тат • Тыва • Удмурт • Украин • Хакас • Цахур • Чэчиэн • Чуваш |
| Официальнай стаатустаах тыллар | Вепс • Долгаан • Казах • Карел • Коми-Перем • Мансий • Ненец • Селькуп • Финн • Хантый • Чукча • Эбэҥки • Эбээн • Дьүкээгир (Хотугу Дьүкээгир, Соҕурууҥу Дьүкээгир) |
 |
Бу аан дойду тылларыттан биирдэстэригэр туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп. |