Узбекистаан
Үзбекистаан Өрөспүүбүлүкэтэ O‘zbekiston Respublikasi |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Ыҥырыыта: Kuch - adoltdadir. | ||||||
Өрөгөй ырыата: |
||||||
Киин куората | Ташкент | |||||
Largest city | Tashkent | |||||
Ил тыла | Узбек тыла | |||||
Региональнай тыллар | Каракалпак | |||||
Олохтоохтор ааттара | Үзбекистааннар, Узбектар | |||||
Дьаhалтата | Президент Республиката | |||||
- | Президент | Шавкат Мирзиёев | ||||
- | Премьер-министр | Абдулла Арипов | ||||
- | Үзбекистаан Өрөспүүбүлүкэтин сүбэтин салайааччыта | Танзила Нарбаева | ||||
Кэпсээн | ||||||
- | Тимуридскай империя | 1370-1507 | ||||
- | Узбек ханствота | 1428-1471 | ||||
- | Узбекскай ханствота | 1500-1920 | ||||
- | Ылыныы | Балаҕан ыйын 1, 1991 | ||||
- | Билинии | Ахсынньы 8, 1991 | ||||
- | Бигэргэтии | Ахсынньы 25], 1991 | ||||
Иэнэ | ||||||
- | Бүтүн | 448 978 km² (56-с) 172 742 sq mi |
||||
- | Уу (%) | 4,9 | ||||
Олохтоохторо | ||||||
- | 2025 estimate | 37 697 787[1] (39-с) | ||||
- | Олохтоох чиҥэ | 82.3/km² (136-с) 153/sq mi |
||||
БИО (АКП) | 2025 estimate | |||||
- | Total | ▲ $ 460.088 млрд (57) | ||||
- | Per capita | ▲$ 11,900 (122) | ||||
БИО (номинал) | 2025 estimate | |||||
- | Total | ▲$ 112.617 млрд | ||||
- | Per capita | ▲ $ 3,600 | ||||
Дьини (2000) | 26,8 (low) | |||||
КСИ (2022) | ▲ 0.727 (medium) (106-с) | |||||
Валюта | Сом (UZS ) |
|||||
Кэм зоната | UZT (UTC+5) | |||||
- | Сайыҥҥы кэм | not observed (UTC+5) | ||||
Ил домен | .uz | |||||
Телефон кода | +998 | |||||
1 | Бухараа эмираата, Коканд ханаата, Хорезм. |
Үзбекистаан (узбек. O‘zbekiston), официаллык Үзбек Өрөспүүбүлүкэтэ (O‘zbekiston Respublikasi) диэн Орто Азия дойдута. Кирбиилэhэр Казахстаанныын арҕаа уонна хоту, Кыргыстаанныын уонна Тадьикистаанныын илин, Афганистаанныын уонна Түркменистаанныын соҕуруу.
Сүрүн тыла — узбек тыла. 12 уобаластан уонна Каракалпакстан Өрөспүүбүлүкэтиттэн турар. Узбекистааҥҥа 120 куорат, 115 улахан бөһүөлэк баар. Киһитин ахсаана 37,6 мөлүйүөнтэн тахса. Узбектар — 80 %, тадьиктар — 4,9 %, нууччалар — 3,8 %, казахтар — 3,6 %, каракалпактар — 2,2 %, атын араас омуктар — 2,1 %.
Сирэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сирин иэнэ — 448 тыһ. км². Хотуттан соҕуруу устата — 925 км, арҕааттан илин кэтитэ — 1400 км. Ол эрэн сирин үгүс өттүн улахан туһата суох кумах куйаар, дала уонна хайалаах сирдэр ылаллар. Дьоно сэргэтэ өрүс хочолорун бата олороллор.
Климата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Орто температурата тохсунньуга +4 кыраадыстан −8-ка дылы, от ыйыгар +22 кыраадыстан +42-гэ дылы.
Экэниэмикэтэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Кыһыл көмүс хостонор. Ниэп уонна гаас хаhаастаах. Хлопок үүннэрэн аан дойдуга атыылыыр. Орто Азия үрдүнэн соҕотох көтөр аал тутар собуоттаах. "GM Узбекистан" диэн собуотугар Daewoo уонна Chevrolet мааркалаах массыыналары хомуйан атыыга таһаарар.
Тас политика
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Үзбекистаан аан дойдутааҕы холбоһуктаах Нациялар тэрилтэлэрэ (ЮНЕСКО, ВОЗ, ИКАО уо. д. А), Содружество тутулуга суох судаарыстыбалара (биир судаарыстыбаттан-төрүт омуктар), бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, ислам бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, түүр судаарыстыбаларын тэрийиигэ, аан дойдутааҕы түүрк култууратын тэрилтэлэригэр, Евразийскай экономическай Союзка уонна аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтигэр кэтээн көрөөччү буолар[2].
1992-1999 уонна 2006-2012 сс. Үзбекистаан ОДЬКБ чилиэнинэн, 1999-2005 сс. ГУАМ (билигин ГУАМ) чилиэнинэн, оттон 2006-2008 сс. Эуразия чилиэнэ буолбута.
Итэҕэлэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]88% — мусулмааннар, 9% — православнайдар, 3% — араас атын конфессиялар.
Устуоруйата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Былыр Үзбекистаан сиригэр уотугар Грек-Бактрия, Хорезм, Согд, Парфия, Кангюй, Тохар, Кушан, Саманид, Караханид, Тимурид уо.д.а. иллэр олохсуйа сыльдьыбыттара. Кэлин, Сэбиэскэй былаас олоҕуруор дылы Бухара эмирата, Хива уонна Коканд ханааттара былааһы ылан олорбуттара.
Туризм
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Үзбекистааҥҥа туризм эйгэтэ экэниэмикэ сүрүн салааларыттан биирдэстэрэ быһаарылынна. 2019 сылга дойду 6 748 000 омук туристарыгар сырыттыбыт. Үзбекистаан Бырабыыталыстыбата 86 дойду гражданнарыгар безвизовай режими 7, 30, 60-тан тахса хонукка киллэрбитэ[3].
Туһаныллыбыт сирдэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Узбекистан саха хараҕынан. И. Гаврильев. "Хатан" сурунаал, 2009 с., 3(6)№
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ [https://stat.uz/uz/ O‘zbekiston respublikasi prezidenti huzuridagi statistika agentligi].
- ↑ Узбекистон ЕАЭС: экономическай интеграция кэскилэ уонна барыстаах көдьүүһэ
- ↑ Узбекистан саамай аатырар сирдэрэ
Өссө маны көр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
|
![]() |
Бу географияҕа туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп. |