Узбекистаан

Үзбекистаан Өрөспүүбүлүкэтэ
*O‘zbekiston Respublikasi*
Үзбекистаан Өрөспүүбүлүкэтэ O‘zbekiston Respublikasi
	Ыҥырыыта: Kuch - adoltdadir.
	Өрөгөй ырыата: ;
	Location of Uzbekistan
Киин куората	Ташкент
Largest city	Tashkent
Ил тыла	Узбек тыла
Региональнай тыллар	Каракалпак
Олохтоохтор ааттара	Үзбекистааннар, Узбектар
Дьаhалтата	Президент Республиката
Кэпсээн
Иэнэ
Олохтоохторо
БИО (АКП)	2025 estimate
БИО (номинал)	2025 estimate
Дьини (2000)	26,8 (low)
КСИ (2022)	▲ 0.727 (medium) (106-с)
Валюта	Сом (UZS)
Кэм зоната	UZT (UTC+5)
Ил домен	.uz
Телефон кода	+998
1	Бухараа эмираата, Коканд ханаата, Хорезм.

Үзбекистаан (узбек. O‘zbekiston), официаллык Үзбек Өрөспүүбүлүкэтэ (O‘zbekiston Respublikasi) диэн Орто Азия дойдута. Кирбиилэhэр Казахстаанныын арҕаа уонна хоту, Кыргыстаанныын уонна Тадьикистаанныын илин, Афганистаанныын уонна Түркменистаанныын соҕуруу.

Сүрүн тыла — узбек тыла. 12 уобаластан уонна Каракалпакстан Өрөспүүбүлүкэтиттэн турар. Узбекистааҥҥа 120 куорат, 115 улахан бөһүөлэк баар. Киһитин ахсаана 37,6 мөлүйүөнтэн тахса. Узбектар — 80 %, тадьиктар — 4,9 %, нууччалар — 3,8 %, казахтар — 3,6 %, каракалпактар — 2,2 %, атын араас омуктар — 2,1 %.

Сирэ

Сирин иэнэ — 448 тыһ. км². Хотуттан соҕуруу устата — 925 км, арҕааттан илин кэтитэ — 1400 км. Ол эрэн сирин үгүс өттүн улахан туһата суох кумах куйаар, дала уонна хайалаах сирдэр ылаллар. Дьоно сэргэтэ өрүс хочолорун бата олороллор.

Климата

Орто температурата тохсунньуга +4 кыраадыстан −8-ка дылы, от ыйыгар +22 кыраадыстан +42-гэ дылы.

Экэниэмикэтэ

Кыһыл көмүс хостонор. Ниэп уонна гаас хаhаастаах. Хлопок үүннэрэн аан дойдуга атыылыыр. Орто Азия үрдүнэн соҕотох көтөр аал тутар собуоттаах. "GM Узбекистан" диэн собуотугар Daewoo уонна Chevrolet мааркалаах массыыналары хомуйан атыыга таһаарар.

Тас политика

Үзбекистаан аан дойдутааҕы холбоһуктаах Нациялар тэрилтэлэрэ (ЮНЕСКО, ВОЗ, ИКАО уо. д. А), Содружество тутулуга суох судаарыстыбалара (биир судаарыстыбаттан-төрүт омуктар), бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, ислам бииргэ үлэлээһини тэрийиигэ, түүр судаарыстыбаларын тэрийиигэ, аан дойдутааҕы түүрк култууратын тэрилтэлэригэр, Евразийскай экономическай Союзка уонна аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтигэр кэтээн көрөөччү буолар^[2].

1992-1999 уонна 2006-2012 сс. Үзбекистаан ОДЬКБ чилиэнинэн, 1999-2005 сс. ГУАМ (билигин ГУАМ) чилиэнинэн, оттон 2006-2008 сс. Эуразия чилиэнэ буолбута.

Итэҕэлэ

88% — мусулмааннар, 9% — православнайдар, 3% — араас атын конфессиялар.

Устуоруйата

Былыр Үзбекистаан сиригэр уотугар Грек-Бактрия, Хорезм, Согд, Парфия, Кангюй, Тохар, Кушан, Саманид, Караханид, Тимурид уо.д.а. иллэр олохсуйа сыльдьыбыттара. Кэлин, Сэбиэскэй былаас олоҕуруор дылы Бухара эмирата, Хива уонна Коканд ханааттара былааһы ылан олорбуттара.

Туризм

Үзбекистааҥҥа туризм эйгэтэ экэниэмикэ сүрүн салааларыттан биирдэстэрэ быһаарылынна. 2019 сылга дойду 6 748 000 омук туристарыгар сырыттыбыт. Үзбекистаан Бырабыыталыстыбата 86 дойду гражданнарыгар безвизовай режими 7, 30, 60-тан тахса хонукка киллэрбитэ^[3].

Туһаныллыбыт сирдэр

Узбекистан саха хараҕынан. И. Гаврильев. "Хатан" сурунаал, 2009 с., 3(6)№

Быһаарыылар

↑ [https://stat.uz/uz/ O‘zbekiston respublikasi prezidenti huzuridagi statistika agentligi].
↑ Узбекистон ЕАЭС: экономическай интеграция кэскилэ уонна барыстаах көдьүүһэ
↑ Узбекистан саамай аатырар сирдэрэ

Өссө маны көр

Бу географияҕа туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп.

[1] [https://stat.uz/uz/ O‘zbekiston respublikasi prezidenti huzuridagi statistika agentligi].

[2] Узбекистон ЕАЭС: экономическай интеграция кэскилэ уонна барыстаах көдьүүһэ

[3] Узбекистан саамай аатырар сирдэрэ

[1]

[2]

[3]