1851
| Сыллар |
|---|
| 1847 1848 1849 1850 — 1851 — 1852 1853 1854 1855 |
| Уоннуу сыллар |
| 1820-с 1830-с 1840-с — 1850-с — 1860-с 1870-с 1880-с |
| Үйэлэр |
| XVIII үйэ — XIX үйэ — XX үйэ |
1851 сыл.
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Тохсунньу 8 — Франция физигэ Жан Бернар Леон Фуко Сир бэйэтин киинин тула эргийэрин дакаастаабыт.
Сайын
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Бэс ыйын 5 — Дьахтар суруйааччы Гарриет Бичер-Стоу «Убай Туом отуута» (ааҥл. Uncle Tom's Cabin) диэн арамаанын бастакы түһүмэхтэрэ "National Era" диэн хаһыакка тахсыбыттар. Суруйааччы айымньытын бастаан аҕыйах нүөмэргэ таһаарар былааннааҕа, ол эрээри, улам кэҥээн 40 нэдиэлэ устата бу хаһыакка бэчээттэммитэ. Арамаан хара тириилээх кулуттар эрэйдээх олохторун көрдөрбүтэ, элбэх киһи хараҕын арыйбыта[1]. Кинигэ буолан тахсыбытын кэннэ бастакы сылыгар АХШ-ка 300 тыһ. экз. атыыламмыта, "дойдуга Гражданскай сэрии төрүөтүнэн буолбута" диэн сыаналыыр дьон бааллар.
- От ыйын 11 — Саха уобалаһа Иркутскай күбүөрүнэттэн араарылларын туһунан быһаарыныы ылыныллыбыт: "Саха уобалаһын салайыы туһунан" балаһыанньа бигэргэммит. Онон 1852 сыл тохсунньу 13 (урукку истиилинэн тохсунньу 1) күнүттэн Саха сирэ Илин Сибиир күбүрүнээтэристибэтигэр күбүөрүнэ бырааптах туспа уобалас (самостоятельная область на правах губернии) буолбут.
- От ыйын 23 күнэ - Саха уобалаһа Иркутскай күбүөрүнэттэн араарыллан, Илин Сибиир күбүрүнээтэристибэтигэр күбүөрүнэ бырааптах туспа уобалас (самостоятельная область на правах губернии) буоларын туһунан Балаһыанньа ("Саха уобалаһын салайыы туһунан" - нууч. «Об управлении Якутской областью») бигэргэммит.
- Атырдьах ыйын 6 — Кытай уонна Арассыыйа Кулдьатааҕы сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар, дойдулар ыккардыларыгар атыы-эргиэн сыһыана бөҕөргөөбүт. Бу иннинэ Арассыыйа Кулдьа куорат тула олохтоох казаахтар уонна уйгуурдар олорор сирдэригэр Синцзяҥҥа суоһуура (нуучча кириэппэһэ Вернай, билиҥҥитэ Алма Ата, итинтэн чугас этэ).
- Атырдьах ыйын 12 — Исаак Зингер иистэнэр массыынаҕа патент ылбыт.
Күһүн
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Балаҕан ыйын 7 — Саха уобалаһыгар аан бастакы губернатор действительнай статскай советник, кавалер Григорьев Константин Никифорович анаммыт. Онон Саха сирэ губерния бырааптаах туспа уобалас быһыытынан тохсунньу 1, 1852 (тохсунньу 13 1851) сыллаахха буолбут.
- Сэтинньи 13 — Москуба уонна Санкт-Петербург ыккардыларыгар тимир суол сырыыта аһыллыбыт. Суолу 10 сыл устата туппуттар, тутууга 67 млн солк. бараммыт. Холоон көрдөххө 1842 сыллааҕы Арассыыйа импиэрийэтин бүддьүөтэ 187 млн солк. эбит. Бастакы пуойас 645 километр уһуннаах суолу 21 чаас 45 мүнүүтэнэн ааспыт.
- Сэтинньи 14 — АХШ-ка Герман Мелвилл «Моби Дик» арамаана бэчээттэммит.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Винокуров Иван Николаевич — Табахыырап (1851 — 1938), аатырбыт олоҥхоһут.
- Кулун тутар 20 — уруккуннан кулун тутар 8 күнүгэр Исмаил Гаспринскай (1914 сыл балаҕан ыйын 11 [24] өлб.) — Кырыым татаардарыттан төрүттээх сырдатааччы, бэлиитик уонна сурунаалы таһаарааччы, Арассыыйа импиэрийэтин мусулумааннарын басхаана (бас-көс киһитэ), дьадид хамсааһынын төрүттээччи.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- От ыйын 19 — Польша бэйиэтэ Томаш Зан.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Kenneth M. Price; Susan Belasco Smith (1995). Periodical Literature in Nineteenth-century America. University of Virginia Press. pp. 87. ISBN 978-0-8139-1629-3. https://books.google.com/books?id=HW9sLYfukkAC&pg=PA87.