Харыалык

6 бор ← карбон → нитроген - ↑ C ↓ Si Периодик табыл
Бүтүн билиилэрэ
Аата, бэлиэтэ, нүөмэрэ	карбон, C, 6
Элемент категорията	nonmetal
Бөлөҕө, периода, блога	14, 2, p
Өҥө	хара (графит) өҥнөөх (алмаас)
Атом маассата	12.0107(8) g·mol−1
Электрон конфигурацията	1s2 2s2 2p2
Электрон хахха	2, 4 (Image)
Физик характеристикалара
Фазата	solid
Чиҥэ	(graphite) 1.9-2.3 g·cm−3
Ууллуу кэрдииhэ	3925 K (3652 °C, 6605 °F)
Ууллуу итиитэ	(graphite) ? 100 kJ·mol−1
Heat of fusion	(diamond) ? 120 kJ·mol−1
Уостуу итиитэ	715 kJ·mol−1
Итиини иҥэримтиэтэ	(25 °C) (graphite) 8.517 J·mol−1·K−1
Specific heat capacity	(25 °C) (diamond) 6.115 J·mol−1·K−1
Паар баттааhына (graphite) P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T/K   2839 3048 3289 3572 3908
Атом характеристикалара
Кристал тутула	(graphite) hexagonal
Аhыйыы нүөмэрэ	4, 3, 2, 1, 0, -1, -2, -3, -4 (mildly acidic oxide)
Электромэлдьэhиитэ	2.55 (Pauling scale)
Ионизация энергиялара |	1st: 1086.5 kJ·mol−1
	2nd: 2352.6 kJ·mol−1
	3rd: 4620.5 kJ·mol−1
Атом радиуhа	70 pm
Атом радиуhа (calc.)	67 pm
Ковалент радиус	77 pm
Van der Waals radius	170 pm
Атын билиилэрэ
Магнетизма	diamagnetic
Электрик утарыы	(graphite) 1.375*10-5Ω·m
Итиини ыытыы	(300 K) (graphite) (80–230) W·m−1·K−1
Итиини ыытыы	(300 K) (diamond) (900–2320) W·m−1·K−1
Thermal diffusivity	(300 K) (diamond) (503–1300) mm²/s
Мос скалата	(graphite) 1-2
Мос скалата	(diamond) 10.0
CAS регистрация нүөмэрэ	7440-44-0
Ордук бигэ изотоптара
Сүрүн ыстатыйа: карбон изотоптара изо ИТ Аҥар үрэллиитэ РҮ ҮЭ (MeV) ҮО 15 12C 98.9% 12C is stable with 6 neutrons 13C 1.1% 13C is stable with 7 neutrons 14C trace 5730 y beta- 0.156 14N

Графит уонна алмаас, харыалык аллотроптара

Харыалык диэн химия ууһуга. Бэлиэтэ C уонна атом нүөмэрэ 6. Метал буолбатах уонна түөрт валеннаах. Периодтаах таабыл 14 бөлөҕөр киирэр. Харыалык Сир хаҕын 0.025% буолар. Харыалык айылҕаҕа үөскүүр үс изотоптаах. Иккитэ 12С уонна 13С бигэ туруктаахтар, онтон 14С радиоизотоп буолар. 14С үрэллэр кэмэ 5730 сыл. Харыалык дьон биир түҥ былыргыттан билбит ууһуктара буолар. Харыалык маассатынан кудай куйаарыгар төрдүс ордук дэлэй ууһук буолар (уулук, гелий уонна абалык кэннилэриттэн). Харыалык дэлэйдик тарҕанан Сиргэ органик сэктэри уонна полимердары оҥорон таһааран олоҕу үөскэтэр сүрүн ууһук буолар. Харыалык маассатынан киһи бодотун иккис дэлэй ууһуга (18.5% кэриэтэ) буолар, абалык кэнниттэн. Харыалык атомнара бэйэ бэйэлэрин кытта араастаан ситимнэһэн араас аллотроптары үөскэтэллэр. Графит уонна алмаас харыалык ордук биллэр аллотроптара буолаллар. Харыалык органик буолбатах баайдара - бороҥ таас, доломит, харыалык диоксида. Харыалык органик баайдара - чох, торф, ниэп, метан хидрата. Харыалык баһаам элбэх химия холбоһуктарын үөскэтэр. Кинилэр ахсааннара 10 мөлүйүөҥҥэ тиийиэхтэрин сөп дииллэр. Маны барытын органик химия билимэ үөрэтэр.