Азот
Азот (Nitrogenium) диэн биир химия ууһуга. Метал буолбатах. Периодтаах таабыл 15 бөлөҕө (пниктогеннар). Химия бэлиэтэ N, атом нүөмэрэ 7. Азот икки атомнаах гаас. Өҥө, амтана, сыта суох. Кудайга уонна Сиргэ биир дэлэйдик тарҕаммыт ууһук буолар. Салгын сүрүн компонена: сабардамын 78 %. Шотландия физига Дэниэл Резерфорд азоту 1772 сыллаахха булбута уонна арааран суруйбута.
Убаҕас азот тымнытааһыҥҥа туттуллар. Индустрия араас салааларыгар азоттаах холбоһуктар киэҥник туттуллаллар: аммиак, азот аһыыбата, нитраттар, органикалаах нитраттар (ытар иитик уонна эстээччи), цианидтар. Аммиак уонна нитраттар уоҕурдуу оҥорорго тутаах суолталаахтар.
Азот бары тыыннаахтарга баар. Бастатан туран амин аһыыбаларга, үрүҥэстэргэ, нуклеин аһыыбаларга (ДНА уонна РНА), аденозинтрифосфат эрчим ыытар молекулаҕа. Медицинаҕа азоттаах эмтэр киэҥник туттуллаллар: антибиотиктар, нитроглицерин, кофеин, морфин, амфетамин.