Уулук

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
(Мантан: Водород көстө)
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
1 -Уулукгелий
-

H

Литий
Уулук in the periodic table of the elements
Уулук in the periodic table of the elements
Бүтүн билиилэрэ
Аата, бэлиэтэ, нүөмэрэ Уулук, H, 1
Элемент категориятаметалл буолбатах
Бөлөҕө, периода, блога 11, s
ӨҥөӨҥө суох гаас, плазма туругар фиолетовай уоттаах
Атом маассата 1.00794(7)g·mol−1
Электрон конфигурацията 1s1
Электрон хахха 1 (Image)
Физик характеристикалара
Colorөҥө суох
Фазатагаас
Density(0 °C, 101.325 kPa)
0.08988 g/L
Убаҕас чиҥэ уулларыгар0.07 (0.0763 эттик)[1] g·cm−3
Ууллуу кэрдииhэ14.01 K
(-259.14 °C, -434.45 °F)
Оргуйуу кэрдииhэ20.28 K
(-252.87 °C, -423.17 °F)
Triple point13.8033 K (-259°C), 7.042 kPa
Critical point32.97 K, 1.293 MPa
Ууллуу итиитэ(H2) 0.117 kJ·mol−1
Уостуу итиитэ(H2) 0.904 kJ·mol−1
Итиини иҥэримтиэтэ(25 °C) (H2) 28.836 J·mol−1·K−1
Паар баттааhына
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K 15 20
Атом характеристикалара
Кристал тутулаалта муннуктаах
Аhыйыы нүөмэрэ1, -1
(амфотернай оксид)
Электромэлдьэhиитэ2.20 (Pauling scale)
Ионизация энергията 1st: 1312.0 kJ·mol−1
Ковалент радиус31±5 pm
Van der Waals radius120 pm
Атын билиилэрэ
Магнетизмадиамагнетик[2]
Итиини ыытыы(300 K) 0.1805 W·m−1·K−1
Тыас түргэнэ(gas, 27 °C) 1310 m/s
CAS регистрация нүөмэрэ1333-74-0
Ордук бигэ изотоптара
Сүрүн ыстатыйа: Уулук изотоптара
изо ИТ Аҥар үрэллиитэ РҮ ҮЭ (MeV) ҮО
1H 99.985% 1H is stable with 0 neutrons
2H 0.015% 2H is stable with 1 neutron
3H trace 12.32 y β 0.01861 3He
Халыып: КөрүүЫрытыыУларыт

Уулук диэн химия элемена. Атом чыыһылата - 1, ол аата ордук судургу химия элемена буолар..[3] Уулук тутаах элемент буолар, бастакы атомнара улахан эстии кэнниттэн тута үөскээбиттэр. Аатом синтеһын кэнниттэн бары атын элеменнар уулуктан үөскээбиттэр. [4]

Плазма туругар хара саарыл өҥүнэн умайар.[5]

Уулук айылҕаҕа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Ыраас уулук Сиргэ гаас быһыытынан тарҕаммыт. Уу молекулатыгар икки аатома уулук буолар. Уулук Күн уонна атын сулустар оттуга буолар. Уулук космос 75% тарҕаммыт.[6] Период таабылыгар символа - H буолар.

Ыраас уулук сүнньүнэн икки холбоммут атомнартан турар. Чинчийээччилэр оннук туругу диатомнай молекулалардаах диэн ааттыыллар. Атын элеменнары кытта улахан аҥаардарын кытта химия реакцияларыгар кыттыһар. Уулук өҥө уонна сыта суох.

Сир атмосфератыгар ыраас уулук тарҕамматах. Айылҕаҕа уу иhилигэр баар. Олорор бары харамайдарга баар, органическай холбоһуктар быһыытынан баар. Уулук хоруолугу кытта холбоһон уу-хоруолук буолаллар. Оттуктар улахан өттө уу-хоруолуктан тураллар уонна киһи энергия ыларыгар киэҥник тутталлар.

Уулук икки изотоптардаах: дейтрий уонна тритий. Уулук курдук биир протоннардаахтар, уонна биир электроннардаахтар, ол дейтрий биир нейтроннаах, онтон трийтийга икки баар. Аатом энергиятыгар туттуутагар олус улахан суолталаах буолар.

Уулук туһунан атын чахчылар:

  • Хос температуратыгар гаас буолар
  • Кытаанах туругар металл курдук туттар-хаптар
  • Космоска ордук чэпчэки элемеен буолар
  • Космоска ордук тарҕаммыт гаас элемена буолар.[3]
  • Төлөнү кытта таарыйдыстаҕына эстэр.

Уулук историята[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

"Уулук" диэн гириэк тылыттан уу диэн тылтан тахсыбыт, 'υδορ (ааҕыллыыта /HEEW-dor/).

Уулук спектр теста

1671 сыллаахха Роберт Бойл арыйбыт, ол гынан баран дьон Генри Кавендиш 1776 сыллахха арыйбыт диэн толкуйдууллар.

Уулук туһыныыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Оттук быһыытынан[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Атом синтеһа энергияны ылыытыгар олус күүстээх буолар. Күҥҥэ буоларын курдук атомнар уларыйан гелий буолалларын курдук холбоһуллаллар.Ону оҥорорго улахан энергия наада, уонна чэпчэки буолбатах. Биир улахан ордуга диэн туох даҕаны кири халларбат уонна ураан курдук токсическай оттугу туттубат.

Хас сөкүүндэ аайы Күҥҥэ 600 мөл. тонна уулук гелийга кубулуйар.[7][8]

Уулугу уматыы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

1. Ууттан уулугу таһаарыахха сөп, ол гынан баран туттарга элбэх чаҕылыма уоту барыахха наада. 2. Уулугу уматыы абалыгы кытта булкуйсар уонна уу чааныгар кубулуйар. 3. Оттук элемеена уулугу абалык молекулатын холбуур уонна электрону уот быһыытынан таһаарар.

Уулуктаах уот системата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Ол иһин чинчийээччилэр уулук уота атын технологиялар, ол курдук дизелы уонна атын оттуктан ылыныллар уоту солбуйуо диэн итэҕэйэллэр.


Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. Wiberg, Egon; Wiberg, Nils; Holleman, Arnold Frederick (2001). Inorganic chemistry. Academic Press. p. 240. ISBN 0123526515. http://books.google.com/books?id=vEwj1WZKThEC&pg=PA240. 
  2. "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (81st ed.). CRC Press. http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn.pdf. 
  3. 3,0 3,1 EIA.doe.gov - What is Hydrogen?
  4. Carroll, Bradley W. & Ostlie, Dale A. 2006. An introduction to modern astrophysics. 2nd ed, Addison-Wesley, San Francisco. ISBN 0-8053-0402-9
  5. The magic of syngas. chemrec.se (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
  6. Hydrogen in the Universe. imagine.gsfc.nasa.gov (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
  7. What is Fusion?. iter.org. ITER Organization (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
  8. NASA's Cosmicopia. NASA. Тургутулунна 28 Олунньу 2013.