Элгээйи нэһилиэгэ (Сунтаар улууһа)

Элгээйи
дойду	Россия
Регион	Саха Республиката
Иэнэ	825,1 км²

Элгээйи нэһилиэк — Сунтаар улууһун нэһилиэгэ, киинэ Элгээйи.

Улуус кииниттэн 45 км хоту диэкки Бүлүү өрүс уҥа кытылыгар турар.

Нэһилиэнньэ сүрүн дьарыга - тыа хаһаайыстыбата.

Урукку ааттара - Элгээн сэлиэнньэтэ, Туойдаах Алаас, I Бордоҥ.

Остуоруйаттан

1763 сыллаахха Элгээн сэлиэнньэтигэр (билиҥҥи Элгээйи) бастакы чочуобуна (часовня) тутуллубута.
1771 сыллахха тэриллибитинэн ааҕыллар. Ити сылга Элгээн чочуобунатыгар маҥнайгынан сүрэхтэммит Иван Кривошапкин (Ноговицын) - Дьүүл Уйбааҥҥа "алтан" бэчээт (печать родовых управлений) бэриллибитэ, ити кэмтэн ыла Элгээн сэлиэнньэтэ дьыалаҕа Бордоҥ буолаһын быһыытынан киирбитэ, оттон Дьүүл Уйбаан кини кинээһинэн анаммыта.
1822 сылтан 1899 сылга диэри улуус киинэ буолан турар.
1868 сылтан народнай оскуола үлэлиир.
1875 сыллаахха Предтеченскай таҥара дьиэтэ үлэҕэ киирэр.
1875 сыллаахха народнай училище бастакы кылааһа аһыллан үлэтин саҕалаабыта.
1920 сыллаахха училище бастакы концентр бастакы сүһүөхтээх үлэҕэ иитэр единэй советскай оскуола буолар.
1951 сыллаахха Элгээйи 7 кылаастаах оскуолата Элгээйи орто оскуолатыгар уларытыллан тэриллэр.
1957 сыллаахха Миирнэйи аһынан-үөлүнэн хааччыйар сыалтан "Элгээйи" совхоз тэриллибитэ.
1960 сыллаахха ыччат киэһээҥи орто оскуолата аһыллыбыта.
1960 сылтан интэринээт-оскуола үлэтин саҕалыыр.
1967 сыллаахха "Элгээйи" совхоз Саха сиригэр маҥнайгы Ленин уордьаннаммыта.
1971 сыллаахха биология учуутала Борис Николаевич Андреев, оскуола директора Лука Григорьевич Никифоров көмөтүнэн Айылҕа түмэлин тэрийбитэ.
1975 сыллаахха телевидение киирбитэ.
1980 сыллаахха бастакы агрошкола тэриллэр.
1990 сыллаахха Элгээйи начальнай оскуолатыгар авторскай оскуола аата иҥэриллибитэ.
1993 сыллаахха Элгээйигэ Олохтоох Телевидениетэ бэйэтин үлэтин саҕалаабыта (ЭТВ). Тэрийээччилэр: Александр Николаевич Миронов, Владимир Николаевич Семенов, Анатолий Юрьевич Павлов.
1999 сыллаахха Элгээйи начальнай (авторскай) оскуолатын ноосфернай-экологическай иитии-үөрэтии тиһилигэ бигэргэтиллибитэ.
2012 сыллаахха почта дьиэтэ умайбыта.

Музейдар

Элгээйи нэһилиэгэр аар-саарга аатырбыт Борис Николаевич Андреев төрүттээбит Айылҕа түмэлэ баар. Билигин түмэл Б. Н. Андреев аатынан Элгээйитээҕи региональнай түмэл экологическай киин диэн ааттанан үлэлии турар.

Айылҕа музейын таһынан Элгээйигэ Еремей Кузьмич Аввакумов төрүттээбит нэһилиэк историятын үөрэтэр «Туойдаах Алаас» түмэл, С. А. Зверев аатынан фольклор музейа, фельдшер С. С. Яковлев аатынан мемориальнай түмэл бааллар.

Транспорт

Мэлдьи сырыылаах Бүлүү федерал суола.
Бүлүү өрүскэ бириистэн.
Ан-2, Ан-3 көтөр ааларга сөптөөх авиаплощадка

Нэһилиэктэн төрүттээхтэр

Иванов Климент Егорович (1936 с. сэтинньи 10 к. төр.) — партия уонна судаарыстыба үлэһитэ.
Аркадий Васильевич Самойлов (1948 с. бэс ыйын 24 к. төр.) — композитор,
Нельбисова Галина Васильевна (1961 с. төр.) — суруналыыс.

Ылыллыбыт сирэ

"Үһүс үйэтигэр үктэммит нэһилиэк" / Е. К. Аввакумов. — Дьокуускай: СМҮК-мастер, 2006.
Якутская АССР, словарь-справочник. — Якутск, 1980.

Тас сигэлэр (ссылкалар)