Хади Такташ

  Хади́ Такта́ш (тат. Hadi Taqtaş; дьиҥнээх аата Мухамметхади́ Хайру́ллович Такта́шев, тат. Мөхәммәтһади Хәйрулла улы Такташев, Mөxəmməthadi Xəyrulla uğlı Taqtaşev; тохсунньу 1 күнэ 1901 — ахсынньы 8 күнэ 1931) — татаар поэтэ, татаар сэбиэскэй поэзиятын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ.

Биографията

Мухамметхади Хайруллович Такташев тохсунньу 1 күнүгэр1901 сыллаахха Тамбов күбүөрүнэтин Спасскай уеһын Сыркыды (Сургодь) дэриэбинэтигэр элбэх оҕолоох татаар бааһынайын кэргэнигэр төрөөбүтэ (билигиҥҥинэн Мордовия Торбеевскай оройуонугар). Бастаан төрөөбүт дэриэбинэтин медресетигэр, ол кэннэ кэккэлэһэ турар Пишля сэлиэнньэтигэр үөрэммитэ. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан Габдуллаа Тукайы үтүктэн бастакы хоһооннорун айбыта. Поэт аймахтара Сургодь уонна Торбеево сэлиэнньэлэргэ олороллор.

1915 сыллаахха Бухараҕа көһөн тиийэн, атыыһыт аймаҕын дьиэтигэр үлэлиир, ол кэннэ бирикээсчик көмөлөһөөччүтүнэн үлэҕэ киирэр.

1918 сыллаахха «Олуг Төркстан» («Великий Туркестан») хаһыакка «Төркстан сахраларында» («В пустынях Туркестана») диэн бастакы хоһоонун бэчээттэтэр. Ол сыл күһүнүгэр төрөөбүт дэриэбинэтигэр төннөн кэлэн педогогика кууруһугар үөрэнэр. Бүтэрэн баран, учууталлыыр.

1919—1920 сылларга Оренбург куоракка олорон «Голос бедноты» (Афзал Тагиров диэн суруйааччыны кытта) хаһыат эрэдээктэринэн үлэлиир. Аан бастаан татаар тылынан хоһооннору суруйан таһаарар.

1921—1922 сс. Ташкент куоракка олороро, Туркестаннааҕы оробуочай-дехканской хомуньуустуу университетка төрөөбүт тылы үөрэтэр, олус элбэҕи суруйар (чинчийээччилэр ити кэми романтическай диэн бэлиэтииллэр).

1922 сыл сайыныгар Москуба куоракка Илиҥҥи үлэһиттэр хомуньуустуу университеттарыгар үөрэнэр. Владимир Маяковскай, Есенин уо.д.а. поэттар тыл этэллэрин истэр. Өтөр Казаҥҥа көһөн кэлэр. 1927 сыллаахха "Сыны Земли" (Сир оҕолоро) хомуурунньугу таһаарар. Хоһооннорн хомуруунньуктара сыл аайа кэриэтэ тахсаллар. Татаар драмаҕа тыйаатырыгар пьесалары суруйтуур.

Төрөппүт уолаттара — Рафаэль (1926-2008), Аван.

1931 сыллаахха ахсынньы 8 күнүгэр Казан куоракка ис тиибиттэн өлбүтэ. Горькай аатынан пааркаҕа көмүллэн сытар.

Айымньыта

• хоһоон хомуурунньуктара стихов,
• «Сыновья земли» хоһоонунан суруллубут трагедия (1921),
• «Утерянная красота» драма (1928),
• «Камиль» драма (1930),
• публицистика.

Поэмалара

• «Деревня Сыркыды» (1924),
• «После бури» (1924),
• «Зарытое оружие» (1927),
• «Утраченная красота»,
• «Века и минуты», В.И. Лениҥҥэ анаммыта (1924 год),
• «Исповедь любви» (1927),
• «Алсу» (1929),
• «Мукамай» (1929),
• «Письма в грядущее» (1930 сыл, ситэ суруллубатах).

Өйдөбүл

Хади Такташ аатынан Казаҥҥа, Набережные Челныга, Саранскайга, Торбеевка уонна Татарстан хас бөһүөлэгэр уулусса баар.

Сигэлэр

• Хади Такташ — Стихи на русском языке Архыыптаммыт 2020, Ыам ыйын 17 күнүгэр.
• Хади Такташ. Биобиблиографический справочник Архыыптаммыт 2020, Муус устар 22 күнүгэр. на сайте Национальной библиотеки РТ