Халыып:Бу күн:05-06
Тас көрүҥэ
Бэлиэ күннэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- Сорох түүрдэргэ бүгүн Хыдыр күнэ (Хедерлез, Хыдырэллэс, Хыдырез) — сүөһү иитэр дьоҥҥо кыһын түмүктэнэн, сайыҥҥы дьыл саҕаланар. Бу күн хой оҕотун сииллэр, кутаа үрдүнэн ойуоккалыы оонньууллар, сүөһү маныыһыттарын кытта сөбүлэҥ түһэрсэллэр.
- Бу күн Саха сирин киин улуустарыгар эрдэлээбит кус кэлэр.
Түбэлтэлэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1626 — Голландия колониһа Питер Минуит индеецтэртэн Манхэттен арыыны атыыласпыт. 1664 сыллаахха манна былааһы англичаннар ылбыттара, манна тутуллубут дьиэлэртэн саҕалаан Нью-Йорк куорат төрүттэммитэ.
- 1881 — Арассыыйа импиэрийэтэ Ахал-Текин сирин бэйэтигэр холбообут (аныгы Туркменистаан сорҕото).
- 1889 — Парижка Аан дойдутааҕы быыстапка аһыллыбыт. Манна анаан Эйфель башня туппута, быыстапка кэнниттэн суох гынар былааннаахтара.
- 1900 сыллаахха Дьокуускайга кулун тутар 7 күнүттэн ыам ыйын 6 күнүгэр (урукку ааҕыыннан олунньу 23 — муус устар 23) диэри «Саха уобалаһын туора урдустарын олохторун-дьаһахтарын уонна салаллыыларын уларытыы туһунан» («О преобразовании устройства и управления инородцев Якутской области») диэн ааттаах Саха уобалаһын бырабылыанньатын мунньаҕа буолбут.
- 1925 — «Автономная Якутия» хаһыакка Өксөкүлээх Өлөксөй «Грядущая гидра (О предстоящей засухе)» диэн ыстатыйтата тахсыбыт.
- 1944 — Саха сиригэр бортпроводниктар сулууспалара төрүттэммит. «Красноярскай — Уэлькаль» салгын траассатын солбуйааччы начаалынньыга К. Ефимов бирикээһинэн стюардессалар дуоһунастарын киллэрбит уонна кинилэргэ аналлаах инструкцияны бигэргэппит.
- 1994 — Ла-Манш аннынан Улуу Британияны уонна Францияны холбуур Евротоннель аһыллыыта.
- 2001 — Устуоруйаҕа бастакынан Римскэй папа (Иоанн Павел II) мусульмааннар мэчиэттэригэр сылдьыбыт.
Төрөөбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1758 — Франция өрөбөлүүссүйэтин диэйэтэлэ Робеспьер төрөөбүт.
- 1856 — Психоанаалыһы төрүттээбит быраас Зигмунд Фрейд.
- 1923 — Владимир Этуш төрөөбүт, тыйаатыр уонна киинэ артыыһа, педагог («Кавказская пленница», «Иван Васильевич меняет профессию»).
- 1941 — Римма Гаврильева (15.07.2003 өлб.) — устуоруйа билимин хандьыдаата.
- 1985 — Гаврил Андросов — бэйиэт, Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.
Өлбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 2004 — Нам Хатырыгыттан төрүттээх дьоһуннаах худуоһунньук Иннокентий Пестряков (19.07.1962 төр.).
- 2011 — Хаҥалас Иккис Дьөппөн нэһилиэгэр Михаил Скрябин (28.12.1946 төр.) — тыйаатыр уонна киинэ артыыһа. Биллиилээх Арассыыйа режиссера А. Балабанов бэйэтин киинэлэригэр сөбүлээн устар артыыһа этэ (Кочегар, Груз 200, Американец).