Яков Санников, промышленник

Яков Авраамович Санников (1749, Усуйаана — 1825 с. сэтинньи, Усуйаана) — Новосибирскай арыылартан түөрдүн арыйбыт булчут (кырсаһыт).

XX үйэ 20-с сылларыгар ССРС науукатын академиятын Саха экспэдиисийэтин кыттыылаахтара Саанньыкап сыдьааннарыттан ыйытан суруммут сибидиэнньэлэринэн Яков Санников аҕата Авраам Санников XVIII үйэ ортотугар Саха сиригэр Вологда куораттан кэлбит уонна Дьокуускайтан чугас Павловскай сэлиэнньэҕэ олохсуйбут. Уола Дьаакып 1749 с. (эбэтэр 1750 с.) эргин төрөөбүт. XVIII үйэ бүтүүтүгэр бастаан Л. С. Сыроватскай атыыһыт артыалыгар сылдьан онтон бэйэтэ сэлии муоһун көрдөөһүнүнэн дьарыктаммыт. ^[1]

Остуолбалаах арыыны (1800) уонна Фаддеев арыытын (1805) арыйбыт. 1808—1810 сс. М. М. Геденштром экспэдииссийэтигэр кыттыбыт. 1809 с. олунньу 4 күнүгэр Матвей Геденштром Усуйаанаҕа кэлиитигэр Санников передовщик (артыал старшинаата) дуоһунаһыгар Сыроватскай атыыһыттарга сулууспалыыр эбит. Экспэдиисийэҕэ Андрей уонна Роман диэн уолаттара кыттыбыттарын Геденштром суруйар. В. М. Пасецкай этэринэн Дьаакып Санников түөрт уоллааҕа үһү: Андрей, Роман. Петр уонна аата биллибэт уол. 8-с ревизия матырыйаалларыгар Дьаакып Санников дьиэ кэргэнэ маннык суруллубут: ойоҕо Аграфена (1759 с. эргин төрөөбүт), уолаттара Андрей (1790 с. эргин төрөөбүт), Роман (1791 с.э.т.), Федор (1797 с.э.т.), Михаил (1804 с.э.т.). Бу кэмҥэ мантан үһэ ойохтоох оҕолоох дьон эбит. ^[2].

1810 с. Саҥа Сибиир арыытын туораабыт, 1811 с. Фаддеев арыытын эргийбит. Саҥа Сибиир хоту өттүгэр улахан сир баарын сабаҕалаабыт. Бу сир Саанньыкап сирэ диэн аатынан историяҕа уонна литератуураҕа киирбитэ. Сүүстэн тахса сыл — 1937-38 сыллардаахха сэбиэскэй лүөччүктэр сир суоҕун дакаастыахтарыгар дылы — бу үһүйээн дьону долгуппута. Билигин сабаҕалыылларынан бу сир муус арыы буолуон уонна кэлин ууллан хаалбыт буолуон сөп. Саанньыкап аатынан Кыра Ляхов уонна Солуурдаах (нууч. Котельнай) арыылар ыккардыларынааҕы силбэһии (пролив, 1909), Саҥа Сибииргэ баар уонна хайа (XIX в.), үрэх (1811) ааттаммыттара. ^[3].

Саанньыкап сирин кистэлэҥэ биллиилээх нуучча геологын, геограбын уонна суруйааччытын В. А. Обручевы «Земля Санникова» диэн ааттаах кинигэни 1924 с. суруйарга угуйбута (бэчээттэммит сыла — 1926). Бу кинигэннэн Мосфильм киинэ студиятыгар 1973 с. уус-уран киинэ уһуллубута.

Аатырбыт булчут (промышленник) сиэнэ Санников Яков Федорович бүтүн Саха сиригэр биллибит Булуҥ улахан атыыһыта эбит, хоту дойдуну чинчийэр хас да экспэдиисийэҕэ сүҥкэн көмөнү оҥорбута биллэр. Оттон өссө биир утума — Крылова Татьяна Ивановна — саха сириттэн бастакы медицина доктора, Саха государственнай университетын төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ.

Сигэлэр

Биография Санникова

Туһаныллыбыт сирдэр

Матвей Геденштром: известный и неизвестный. Сардана Боякова, «Якутский архив» сурунаал, 2008, 2№.

Быһаарыылар

↑ СӨ НА Ф.386. Оп.1. Л.125.
↑ СӨ НА. Ф.349. Оп.1.Д.6009.
↑ Автографы на картах: Сергей Владимирович Попов, ISBN 5-85560-153-6, Архангельск, Северо-Западное книжное издательство, 1990; OCR: Алфеев А. В. Диксон, Дубна 2003; стр 75-120 — polarpost.ru 2008.

[1] СӨ НА Ф.386. Оп.1. Л.125.

[2] СӨ НА. Ф.349. Оп.1.Д.6009.

[3] Автографы на картах: Сергей Владимирович Попов, ISBN 5-85560-153-6, Архангельск, Северо-Западное книжное издательство, 1990; OCR: Алфеев А. В. Диксон, Дубна 2003; стр 75-120 — polarpost.ru 2008.

[1]

[2]

[3]