Футболга Америка куубага

Америка куубага (исп. Copa América) — футбол турнира, Соҕуруу Америка дойдуларын сборнайдарын ыккардыгар КОНМЕБОЛ эгидатынан ыытыллар. Бастакы күрэхтэһии 1910 ыытыллыбат, ол эрээри КОНМЕБОЛ үөскүү илигинэ буолбут буолан, официальнайдык билинниллибэт. Онон бастакы турнир 1916 сыллаахха буолбутунан ааҕыллар. Кэлин турнир Соҕуруу Америка сборнайдарын чөмпүйэнээтэ (исп. Campeonato Sudamericano de Selecciones) диэн ааттаммыта. Онон, Америка куубага континент үрдүнэн ыытыллыбыт футбол турнирдарыгар саамай кырдьаҕастара буолар. Европатааҕы чөмпүйэнээттэн 44 сыл аҕа. 1975 сыллаахха күрэхтэһии аныгы аатын ылбыта.

Америка куубага хас да сылга биирдэ буолар — ыытар болдьоҕо хаста да уларыйа сылдьыбыта. 2007 сылтан 2019 сыллаахха диэри түөрт сылга биирдэ ыытыллара. Ол эрээри бу кэмҥэ эбии «Америка Үйэтээҕи куубага» 2016 сыллаахха ыытыллыбыта — аан бастаан Соҕуруу Америка таһыгар буолбута, уонна бастакы күрэхтэһии 100 сыла туолуутугар анаммыта. 2020 сыллаахха болдьоҕун уларытан, Европа чөмпүйэнээтин кытта тэҥнээн биэрэр былааннаах этилэр. Ол эрээри коронавирус пандемиятыттан сылтаан турнирдар иккиэн 2021 сылга көһөн биэрбиттэрэ.

Америка куубагар КОНМЕБОЛ бары 10 дойдута кыттар: Аргентина, Боливия, Бразилия, Венесуэла, Колумбия, Парагвай, Перу, Уругвай, Чили, Эквадор. 1993 сыллаахтан турнирга эбии икки атын сборнай ыҥырыллар — үксүн КОНКАКАФ зонатыттан. Сүүрбэ сыл иһигэр саамай элбэх ситиһиилээх Миэксикэ сборнайа.

Америка куубагын рекордсмена (1967 сыллаахха ыытыллыбыт чөмпүйэнээттэри ааҕан туран) бастакы чөмпүйүөн — 15-тэ кыайбыт Уругвай сборнайа буолар. Биир титулунан Уругвайтан Аргентина хаалан иһэр. Америка куубагын билиҥҥи хаһаайына Бразилия сборнайа 9 төгүл кыайбыта.

Призёрдар

Соҕуруу Америка чөмпүйэнээтэ
Сыл {кыттааччыларын ахсаана}	Буолбут сирэ		Кыайыылаах	1 миэстэ иһин эбии матч	2-с миэстэ	3-с миэстэ	4-с миэстэ
19161 {4}	Аргентина		Уругвай 1-й титул		Аргентина	Бразилия	Чили
1917 {4}	Уругвай		Уругвай 2-й титул		Аргентина	Бразилия	Чили
1919 {4}	Бразилия		Бразилия 1-й титул	1:0	Уругвай	Аргентина	Чили
1920 {4}	Чили		Уругвай 3-й титул		Аргентина	Бразилия	Чили
1921 {4}	Аргентина		Аргентина 1-й титул		Бразилия	Уругвай	Парагвай
1922 {5}	Бразилия		Бразилия 2-й титул	3:0	Парагвай	Уругвай	Аргентина
1923 {4}	Уругвай		Уругвай 4-й титул		Аргентина	Парагвай	Бразилия
1924 {4}	Уругвай		Уругвай 5-й титул		Аргентина	Парагвай	Чили
1925 {3}	Аргентина		Аргентина 2-й титул		Бразилия	Парагвай
1926 {5}	Чили		Уругвай 6-й титул		Аргентина	Чили	Парагвай
1927 {4}	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу		Аргентина 3-й титул		Уругвай	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу	Халыып:Флаг Боливии Боливия
1929 {4}	Аргентина		Аргентина 4-й титул		Парагвай	Уругвай	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу
19351 {4}	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу		Уругвай 7-й титул		Аргентина	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу	Чили
1937 {6}	Аргентина		Аргентина 5-й титул	2:0	Бразилия	Уругвай	Парагвай
1939 {5}	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу		Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу 1-й титул		Уругвай	Парагвай	Чили
1941 {5}1	Чили		Аргентина 6-й титул		Уругвай	Чили	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу
1942 {7}	Уругвай		Уругвай 8-й титул		Аргентина	Бразилия	Парагвай
1945 {7}1	Чили		Аргентина 7-й титул		Бразилия	Чили	Уругвай
1946 {6}1	Аргентина		Аргентина 8-й титул		Бразилия	Парагвай	Уругвай
1947 {8}	Халыып:Флаг Эквадора Эквадор		Аргентина 9-й титул		Парагвай	Уругвай	Чили
1949 {8}	Бразилия		Бразилия 3-й титул	7:0	Парагвай	Халыып:Флаг Перу (1825-1950) Перу	Халыып:Флаг Боливии Боливия
1953 {7}	Халыып:Флаг Перу Перу		Парагвай 1-й титул	3:2	Бразилия	Уругвай	Чили
1955 {6}	Чили		Аргентина 10-й титул		Чили	Халыып:Флаг Перу Перу	Уругвай
1956 {6}1	Уругвай		Уругвай 9-й титул		Чили	Аргентина	Бразилия
1957 {7}	Халыып:Флаг Перу Перу		Аргентина 11-й титул		Бразилия	Уругвай	Халыып:Флаг Перу Перу
1959 (1) {7}	Аргентина		Аргентина 12-й титул		Бразилия	Халыып:Парагвай былааҕа (1954-1988) Парагвай	Халыып:Флаг Перу Перу
1959 (2)1 {5}	Халыып:Флаг Эквадора Эквадор		Уругвай 10-й титул	-	Аргентина	Бразилия	Халыып:Флаг Эквадора Эквадор
1963 {7}	Халыып:Флаг Боливии Боливия		Халыып:Флаг Боливии Боливия 1-й титул		Халыып:Парагвай былааҕа (1954-1988) Парагвай	Аргентина	Халыып:Бразилия былааҕа (1960-1968) Бразилия
1967 {6}	Уругвай		Уругвай 11-й титул		Аргентина	Чили	Халыып:Парагвай былааҕа (1954-1988) Парагвай

Кубок Америки
Год {число участников}			Финальная игра				Участники полуфиналов3
			Победитель	Счёт	2-е место		(матч за 3 место не проводился)
1975 {10}			Халыып:Флаг Перу Перу 2-й титул	0:1, 2:0 доп. матч 1:0	Колумбия		Халыып:Бразилия былааҕа (1968-1992) Бразилия и Уругвай
1979 {10}			Халыып:Парагвай былааҕа (1954-1988) Парагвай 2-й титул	3:0, 0:1 доп. матч 0:0	Чили		Халыып:Бразилия былааҕа (1968-1992) Бразилия и Халыып:Флаг Перу Перу
1983 {10}			Уругвай 12-й титул	2:0, 1:1	Халыып:Бразилия былааҕа (1968-1992) Бразилия		Халыып:Флаг Перу Перу и Халыып:Парагвай былааҕа (1954-1988) Парагвай
	Место проведения						матч за 3-е место
							3-е место	Счёт	4-е место
1987 {10}	Аргентина		Уругвай 13-й титул	1:0	Чили		Колумбия	2:1	Аргентина
1989 {10}	Халыып:Бразилия былааҕа (1968-1992) Бразилия		Халыып:Бразилия былааҕа (1968-1992) Бразилия 4-й титул	2	Уругвай		Аргентина	2	Халыып:Парагвай былааҕа (1988-1990) Парагвай
1991 {10}	Чили		Аргентина 13-й титул	2	Халыып:Бразилия былааҕа (1968-1992) Бразилия		Чили	2	Колумбия
1993 {12}	Халыып:Флаг Эквадора Эквадор		Аргентина 14-й титул	2:1	Халыып:Флаг Мексики Мексика		Колумбия	1:0	Халыып:Флаг Эквадора Эквадор
1995 {12}	Уругвай		Уругвай 14-й титул	1:1 (п. 5:3)	Бразилия		Колумбия	4:1	США
1997 {12}	Халыып:Флаг Боливии Боливия		Бразилия 5-й титул	3:1	Халыып:Флаг Боливии Боливия		Халыып:Флаг Мексики Мексика	1:0	Халыып:Флаг Перу Перу
1999 {12}	Халыып:Парагвай былааҕа Парагвай		Бразилия 6-й титул	3:0	Уругвай		Халыып:Флаг Мексики Мексика	2:1	Чили
2001 {12}	Колумбия		Колумбия 1-й титул	1:0	Халыып:Флаг Мексики Мексика		Халыып:Флаг Гондураса Гондурас	2:2 (п. 5:4)	Уругвай
2004 {12}	Халыып:Флаг Перу Перу		Бразилия 7-й титул	2:2 (п. 4:2)	Аргентина		Уругвай	2:1	Колумбия
2007 {12}	Венесуэла Венесуэла		Бразилия 8-й титул	3:0	Аргентина		Халыып:Флаг Мексики Мексика	3:1	Уругвай
2011 {12}	Аргентина		Уругвай 15-й титул	3:0	Халыып:Парагвай былааҕа (1990-2013) Парагвай		Халыып:Флаг Перу Перу	4:1	Халыып:Флаг Венесуэлы Венесуэла
2015 {12}	Чили		Чили 1-й титул	0:0 (п. 4:1)	Аргентина		Халыып:Флаг Перу Перу	2:0	Халыып:Парагвай былааҕа (1990-2013) Парагвай
2016 {16}	США		Чили 2-й титул	0:0 (п. 4:2)	Аргентина		Колумбия	1:0	США
2019 {12}	Бразилия		Бразилия 9-й титул	3:1	Халыып:Флаг Перу Перу		Аргентина	2:1	Чили
2021	Аргентина/Колумбия
2024	Халыып:Флаг Эквадора Эквадор

Иҥнэри бичигинэн ыҥырыылаах хамаандалар бэлиэтэммиттэр.

¹ Соҕуруу Америка чөмпүйэнээтэ буолбатах эрээри, КОНМЕБОЛ билммит турнирдара.

² Кыайыылаахтар 4 хамаандалаах финал турнирыгар быһаарыллыбыттара.

³ 1975, 1979 уонна 1983 сыллааҕы турнирдар полуфинаалларыгар бу иннинээҕи турнир кыайыылааҕа аптамматынан киирэрэ, үс сырыыга үһүөннэригэр иккис буолбут хамаандаҕа хотторбута.

Бастыҥ бомбардирдар

Халыып:Сүрүн ыстатыйа Турнир бүтүн устуоруйатын бастыҥ бомбардиирдарынан 17-лии гуолу киллэрбит аргентинец Норберто Мендес уонна бразилец Зизиньо буолаллар. 15-тии мээчиги уругваец Северино Варела уонна перуанец Теодоро Фернандес киллэрбиттэрэ.

Сигэлэр

• Кубок Америки на сайте КОНМЕБОЛ(ааҥл.)(исп.)
• Статистика Кубка Америки на сайте RSSSF(ааҥл.)
• История Кубка Америки
• История Кубка Америки