Песо

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
     Песоны туттар дойдулар.      Урукку кэмҥэ песоны тутта сылдьыбыт дойдулар.

Пе́со[1] (исп. peso — чопчу тылбааһа «ыйааһын», лат. pensum пенсум — «ыйааһыннаммыт») — Испания уонна кини колонияларын орто үйэтинээҕи үрүҥ көмүс манньыата, ону таһынан — кэккэ дойдулар (Испания урукку колонияларын) харчылара: Аргентина, Доминикан Республиката, Колумбия, Куба, Мексика, Филиппины, Чили, Уругвай. Ааспыт кэмнэр харчылара: Боливия (1963—1987), Гватемала (1925 cыл иннинээҕи), Гвинея-Бисау (1997 сыл иннинээҕи), Гондурас (1926 сыл иннинээҕи), Коста-Рика (1897 сыл иннинээҕи), Никарагуа (1912 сыл иннинээҕи), Парагвай (1943 сыл иннинээҕи), Сальвадор (1925 сыл иннинээҕи).

Үксүн 1 песо = 100 сентавоҕа тэҥнэһэр, Уругвайга уонна Чилигэ 100 сентесимо, Филиппиныга (1967 сылтан) — 100 сентимо. Итини кытта мараведи диэн бытархай манньыат баара, 1/700 песоҕа (эбэтэр кастельяноҕа) тэҥнэһэр.

История[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Песо — үрүҥ көмүс манньыат, бастаан 1497 сыллаахха быһыллыбыта, талеры батыһан уонна кини иннинээҕи кастельяно оннугар. XIX үйэҕэ дылы Латинскай Америкаҕа 8 реалга тэҥнэһэрэ. XVI үйэҕэ песоны балысханнык 11 манньыат оҥорор сирдэргэ Америка рудниктарыттан хостонор үрүҥ көмүһүнэн таптайбыттар. 1537—1888 сылларга 3 млрд ордук мексиканскай песоны оҥорбуттар, онтон сорҕото Европа манньыат оҥорор сирдэригэр матырыйаал буолбут. Песо бүттүүн Америкаҕа сүрүн харчы буолбута, Хоту Америкаҕа — испанскай (мексиканскай) доллар уонна Америка долларын холуйуу быһыытынан, Бразилияҕа — патакан быһыытынан. 1868 сыллаахха Испанияҕа песо песетанан солбуллубута.

Патака Макао, бэлиэтэ (圓) — португал тыллаах Макао харчыта, песоны кытта тэҥ суолталаах.

Песоны туһанар дойдулар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Билиҥҥи кэмҥэ туһанар дойдулар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Дойдулар Валюта ISO 4217 код
Аргентина Аргентина Аргентина песота ARS
Чиили Чиили Чили песота CLP
Колумбия Колумбия Колумбия песота COP
Кууба (дойду) Кууба (дойду) Куба песота CUP
Доминика Өрөспүүбүлүкэтэ Доминикан Республиката Доминикан песота DOP
Миэксикэ Миэксикэ Мексика песота MXN
Пилипиин Филиппины Филиппины песота PHP
Уругвай Уругвай Уругвай песота UYU

Урукку кэмҥэ туһаммыт дойдулар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Дойду Солбуллуута Солбуллубут сыла
Боливия Боливия Боливиано 1864
Коста Рика Коста Рика Коста-Рика коло́на 1896
Эквадор Эквадор Эквадор сукрета 1884
Экватор Гвинеята Экваториальнай Гвинея Эквеле, Экваториальнай Гвинея 1975
Эл Салвадор Эл Салвадор Сальвадор коло́на 1892
Гуатемала Гватемала Кетсал, Гватемала 1925
Гуинея-Биссау Гвинея-Бисау West African CFA franc 1997
Гондурас Гондурас Гондурас лемпи́рата 1931
Никарагуа Никарагуа Никарагуа ко́рдобата 1912
Парагвай Парагвай Парагвай гуаранита 1943
Перу Перу Соль, Перу 1863
Венесуэла Венесуэла Venezuelan venezolano 1872
Испания Испания Euro 2002

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. Словарь ударений М. В. Зарвы. — с. 366

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]