Николай Якутскай

Золотарев Николай Гаврилович — Николай Якутскай (22.11.1908—11.12.1995) — Саха норуодунай суруйааччыта. 1946 сылтан ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.

Олоҕун олуктара

Үөһээ Бүлүү улууһун Харбалаах нэһилиэгэр 1908 сыл сэтинньи 22 күнүгэр дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт. . 1924 с. Үөһээ Бүлүүтээҕи начаалынай оскуоланы бүтэрэн баран, Бүлүү куоратын 2-с сүһүөх оскуолатыгар үөрэммитэ. 1927 с. Владивостокка барбыта уонна онно [1930]] сыллаахха орто хамаанда састаабын оскуолатын бүтэрэн баран, 1938 сыллаахха дылы пограничниктаабыт. 1938 сыл алтынньытыттан пропагандиһынан уонна лиэктэр быһыытынан Молдавияҕа үлэлээбит. Онтон Саха Сирин обкомугар үлэлээбит. 1929 сылтан ССКП чилиэнэ.

1948—1953 сс. Н. Якутскай Саха Сирин суруйааччыларын Сойуустарын бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит. 1956 с. Горькай аатынан Литүнүстүүккэ Үрдүкү литературнай куурустары бүтэрэр. 1958—1961 сылларга эмиэ бырабылыанньа бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир. «Хотугу сулус» уонна «Полярная звезда» сурунааллар кылаабынай эрэдээктэрдэринэн үлэлээбит. Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтигэр дьокутаатынан талылла сылдьыбыт.

Суруйуутун 1938 сылтан Молдавияҕа сылдьан саҕалаабыт. Уочаркалара уонна кэпсээннэрэ нууччалыы уонна молдавскай тылынан хаһыаттарга тахсыталаабыттара. Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмнэригэр суруйааччы саллааттар күннээҕи олохторун көрдөрөр уочаркалары уонна кэпсээннэри бэчээттэппитэ. 1947 с. «Төлкө» арамаан бастакы кинигэтэ бэчээттэммитэ. Бу кинигэҕэ өрөбөлүүссүйэ иннинээҕи Саха Сирин олоҕун ойуулаабыта. 1948 с. сэрии кэннинээҕи саха суруйааччыларын бөдөҥ айымньыларыттан биирдэстэрэ — «Көмүстээх үрүйэ» сэһэнэ тахсыбыта. Лев Габышев сценарийынан «Таджикфильм» киностудия «Көмүстээх үрүйэ» диэн Н.Якутскай сэһэнинэн «Тайна предков» диэн ааттаах уус-уран киинэни устубута. Бу киинэ аан бастаан Саха АССР 50 сылын бэлиэтиир үөрүүлээх кэмҥэ 1972 сыллаахха ыам ыйын 15 күнүгэр аан бастаан Москубаҕа, онтон дойду бүттүүнүн үрдүнэн көрдөрүллүбүтэ. Бу киинэни кэлин СӨ киинэтин бэтэрээннэрин бэрэстээтэлэ, режиссер И.С. Жараев саха бастакы киинэтин быһыытынан сыаналаабыта (саха суруйааччытын айымньыта, сценарист — олохтоох киһи, артыыстарын улахан аҥаара — сахалар, тиэмэтэ — Саха сирин олохтоохторун олоҕо-дьаһаҕа, буолар сирэ — Саха сирэ)^[1].

Н. Якутскай бастакынан саха алмааһын булуу уонна хостооһун туһунан уус-уран айымньыны суруйбута. «Алмааһы көрдөөччүлэр», «Алмаас уонна таптал», «Маҥнайгы хамнас» сэһэннэрэ 50-с сылларга, тиэмэ «итиитинэ» суруллубуттара.

Бүтэһик сылларга суруйбут улахан айымньыларынан «Илин уонна арҕаа» автобиографическай уонна «Адаҕа», «Сүтүк» арамааннара буолаллар. Кыра ааҕааччылар уонна оскуола оҕолоро Н. Якутскай «Бастакы ытыы», «Дьүкээбил уоттара», «Сир кыыһа», «Тоҕус муора улаҕатынан», «Хотой доҕоро» уонна да атын кэпсээннэри сөбүлүүллэр.

1995 сыл ахсынньы 11 күнүгэр өлбүтэ.

Библиография

Адаҕа. Роман. — Якутскай, 1982
Алмаас уонна таптал. Сэhэннэр. — Якутскай, 1983
Сүтүк. Роман. — Якутскай, 1985
Олох оскуолата. — Якутскай, 1987
Төлкө. Арамаан. — Якутскай, 1966
Искатели алмазов. Повесть. / Пер. П. Парфенов. — М., 1989
Үтүө умнуллубат. Сэhэннэр. — Якутскай, 1990
Сэрэхтээх Сэмэликээн. Кэпсээннэр. — Якутскай, 1991
Куорсуннаах сурук. Сэhэн. — Якутскай, 1993

Өссө маны көр

Быһаарыылар

↑ Лира Габышева. Первый якутский фильм. К 50-летию художественного фильма "Тайна предков" // газета "Якутия". — 2022. — 28 Муус устар (№ 16 (33502)). — С. 31.

Бу суруйааччыга сыһыаннаах сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн көмөлөһүөххүн сөп.

[1] Лира Габышева. Первый якутский фильм. К 50-летию художественного фильма "Тайна предков" // газета "Якутия". — 2022. — 28 Муус устар (№ 16 (33502)). — С. 31.

[1]