Иванов Спиридон Алексеевич

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
Спиридон Алексеевич Иванов
Мэтириэтэ
Төрөөбүт күнэ:

16 кулун тутар 1928({{padleft:1928|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:16|2|0}})

Төрөөбүт сирэ:

Иккис Күүлэт нэһилиэгэ,
Бүлүү улууһа, Саха АССР

Өлбүт күнэ:

22 балаҕан ыйын 2020({{padleft:2020|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:22|2|0}}) (92 сааһыгар)

Дойдута:

ССРС ССРСАрассыыйа Арассыыйа

Үлэтин сирэ:

Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах омуктар кыһалҕаларын үөрэтэр Институт

Үөрэммит кыһата:

Дьокуускайдааҕы педагогика института

Иванов Спиридон Алексеевич (1928.03.16-2020.09.22) — саха түөлбэ тылын чинчийээччи, тыл үөрэҕин билимин дуоктара, Арассыыйа наукатын Академиятын Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх үлэһитэ.

Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1928 сыллаахха кулун тутар 16 күнүгэр Бүлүү улууһугар Иккис Күүлэт нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
  • 1948—1952 сс. — алын кылаастарга учууталлыыр, алын кылаас оскуолатыгар завуч.
  • 1956 с. — Дьокуускайдааҕы педагогическай институту бүтэрбит.
  • 1956—1969 сс. — саха тылын уонна литературатын учуутала, завуч, Бүлүү оройуоннааҕы хаһыатыгар редакторы солбуйааччы, Дьокуускайдааҕы кинигэ кыһатын редактора.
  • 1969 с. — младшай научнай үлэһит.
  • 1986 с. — тыл үөрэҕин билимин хандьыдаатыгар «Аканье и оканье в говорах якутского языка» тиэмэҕэ диссэртээссийэтин көмүскээбит.
  • 1986—1989 сс. — научнай үлэһит.
  • 1989—1993 сс. — старшай научнай үлэһит.
  • 1995 с. — тыл үөрэҕин билимин дуоктарыгар «Центральная диалектная зона якутского языка: Фонетика и морфология (в ареально-историческом освещении)» тиэмэҕэ диссэртээссийэтин көмүскээбит.
  • 1996—1999 сс. — ведущай научнай үлэһит.
  • 2000—2008 сс. — сүрүн научнай үлэһит.
  • 2008 сылтан — РНА СС гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах омуктар кыһалҕаларын үөрэтэр Институт грамматикаҕа уонна диалектологияҕа салаатын старшай научнай үлэһитэ.

2020 сыл балаҕан ыйын 22 күнүгэр Дьокуускайга өлбүтэ[1]

Сүрүн үлэлэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Саха тылын аакайдааһыныгар уонна оокойдооһунугар "төрүт түүрдүү уонна тас биричиинэлэр сабыдыаллаабыттар" диэн, урукку Арассыыйа, Сойуус бөдөҥ учуонайдара эппит санааларыттан ураты, саҥалыы, хорсун быһаарыыны биэрбитэ. Иккис диссэртээссийэтинэн саха тылын чахчыларын түҥ былыргыттан алтыһан кэлбит түүр, монгуол, тоҥус-манчжур тылларын кытта тэҥнээн ырыппыта уонна саха тылыгар историческай тэҥнээн чинчийии ньыматын бигэтик олохтообута. Бу үлэ бөдөҥ тюркологтар, олор истэригэр аан дойдуга биллэр компаративист А.В. Дыбо үрдүк сыанабылын ылбыта. Саха тылын үөрэҕэр лингвогеографияны төрүттээбитэ.

  • Сводный диалектологический атлас якутского языка: фонетика.
  • Аканье и оканье в говорах якутского языка. — Якутск: Кн. изд-во, 1980. — 183 с.
  • Грамматика современного якутского литературного языка. Фонетика и морфология. — М.: Наука, 1982. — 495 с. (в соавторстве).
  • Центральная группа говоров якутского языка: Фонетика. — Новосибирск: Наука, 1993. — 352 с.
  • Диалектологический атлас якутского языка (сводные карты). Ч. I: Фонетика. — Якутск: изд-во ЯНЦ СО РАН, 2004. — 128 с.
  • Диалектологический атлас якутского языка (сводные карты). Ч. II: Морфология и лексика. — Новосибирск: Наука, 2010. — 178 с.
  • Изучение якутских говоров: итоги и задачи (90 сааһа туоларыгар тэриллибит төгүрүк остуол түмүгүнэн суруйбута).

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. Н. Данилова, Н. Попова, Н. Ефремов. Саха түөлбэ тылын үөрэтии учуонайа. Кыым. 42№ (2249). 2020.10.29. С.32