1919 сыл: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
кКөннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
| 3 устуруока: | 3 устуруока: | ||
'''1919''' сыл. |
'''1919''' сыл. |
||
== Түбэлтэлэр == |
|||
== Туох буолбута == |
|||
* [[Нациялар Лигалара]] тэриллибит. |
* [[Нациялар Лигалара]] тэриллибит. |
||
* [[Бэс ыйын 28]] — Версальскай эйэ дуогабара түһэрсиллибит, Бастакы Аан дойду сэриитэ бүтүүтэ. |
* [[Бэс ыйын 28]] — Версальскай эйэ дуогабара түһэрсиллибит, Бастакы Аан дойду сэриитэ бүтүүтэ. |
||
* [[От ыйын 30]] — [[Омскай]]га ''Саха уобаластааҕы земство быраабатын'' бэрэссэдээтэлэ [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров - Күлүмнүүр]] ''Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньах'' депутациятын кытары [[Арассыыйа]] ''Үрдүкү Салайааччытын'' [[Александр Колчак|Александр Колчагы]] көрсүспүт. Бу сырыытыгар [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров - Күлүмнүүр]] ''Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньахха'' Саха сирин наадыйыыларын туруорсубут, ходатайстволары түһэртээбит. Ол курдук земство тэрээһиннэригэр 10 мөл. солк. тыырарга, хааһына харчытынан күндү түүлээх тутарга, присяжнайдар сууттарын киллэрэри түргэтэргэ, [[Амур]] тимир суолугар диэри почта трагын тутарга. |
|||
* [[Ахсынньы 15]] — Түүн [[Дьокуускай]] гарнизона уонна өрө турбут оробуочайдар утарылаһыыта суох переворот оҥорбуттар, колчаковскай режим суулларыллыбыт. Хаайыыттан босхоломмуттар: [[Х.А. Гладунов]], [[Аржаков Степан Максимович|Степан Аржаков]], [[Л.Л. Даниш]] уо.д.а. Хаайыллыбыттар: уобалас коммиссара [[В.С. Соловьев]], гарнизон салайааччыта Каменскай, куорат кулубата [[Павел Андреевич Юшманов|Павел Юшманов]], уобалас быраабатын бэрэссэдээтэлэ [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров - Күлүмнүүр]], [[Ксенофонтов Гавриил Васильевич|Гавриил Ксенофонтов]] уо.д.а. Сарсыарданан былааһы ''Саха сиринээҕи байыаннай-революционнай штаб'' ылбыт, Саха уобалаһын сэриилэрин командующайынан [[Геллерт Болеслав|Болеслав Геллерт]] буолбут. Аҕыйах күнүнэн [[ахсынньы 28]]-гар [[Геллерт Болеслав|Болеслав Геллерт]] өлөрүллүбүт, кэлин биллибитинэн кинини бэйэтин дьоно кыһыллар өлөрбүттэр эбит. |
|||
== Төрөөбүттэр == |
== Төрөөбүттэр == |
||
10:48, 22 От ыйын 2020 барыл
| Сыллар |
|---|
| 1915 1916 1917 1918 — 1919 — 1920 1921 1922 1923 |
| Уоннуу сыллар |
| 1880-с 1890-с 1900-с — 1910-с — 1920-с 1930-с 1940-с |
| Үйэлэр |
| XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1919 сыл.
Түбэлтэлэр
- Нациялар Лигалара тэриллибит.
- Бэс ыйын 28 — Версальскай эйэ дуогабара түһэрсиллибит, Бастакы Аан дойду сэриитэ бүтүүтэ.
- От ыйын 30 — Омскайга Саха уобаластааҕы земство быраабатын бэрэссэдээтэлэ Василий Никифоров - Күлүмнүүр Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньах депутациятын кытары Арассыыйа Үрдүкү Салайааччытын Александр Колчагы көрсүспүт. Бу сырыытыгар Василий Никифоров - Күлүмнүүр Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньахха Саха сирин наадыйыыларын туруорсубут, ходатайстволары түһэртээбит. Ол курдук земство тэрээһиннэригэр 10 мөл. солк. тыырарга, хааһына харчытынан күндү түүлээх тутарга, присяжнайдар сууттарын киллэрэри түргэтэргэ, Амур тимир суолугар диэри почта трагын тутарга.
- Ахсынньы 15 — Түүн Дьокуускай гарнизона уонна өрө турбут оробуочайдар утарылаһыыта суох переворот оҥорбуттар, колчаковскай режим суулларыллыбыт. Хаайыыттан босхоломмуттар: Х.А. Гладунов, Степан Аржаков, Л.Л. Даниш уо.д.а. Хаайыллыбыттар: уобалас коммиссара В.С. Соловьев, гарнизон салайааччыта Каменскай, куорат кулубата Павел Юшманов, уобалас быраабатын бэрэссэдээтэлэ Василий Никифоров - Күлүмнүүр, Гавриил Ксенофонтов уо.д.а. Сарсыарданан былааһы Саха сиринээҕи байыаннай-революционнай штаб ылбыт, Саха уобалаһын сэриилэрин командующайынан Болеслав Геллерт буолбут. Аҕыйах күнүнэн ахсынньы 28-гар Болеслав Геллерт өлөрүллүбүт, кэлин биллибитинэн кинини бэйэтин дьоно кыһыллар өлөрбүттэр эбит.
Төрөөбүттэр
Достовалов Семён Васильевич (1919—1944), Сэбиэскэй Сойуус Геройа.- Муус устар 13 — Григорян Грант Арамович (1919—1962), композитор.
- От ыйын 7 — Гурвич Илья Самуилович (1919—1992), история билимнэрин доктора, ССРС Государственнай бириэмийэтин лауреата.
- Атырдьах ыйын 14 — Попов Леонид Андреевич (1919—1990), саха норуодунай поэта.
- Балаҕан ыйын 2 — Лонгинов Владимир Дионисьевич (1919—1943), Сэбиэскэй Сойуус Геройа.
- Балаҕан ыйын 20 — Донской Феодосий Семенович — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, суруналыыс, социолог-чинчийээччи.
- Сэтинньи 25 — Сметанин Тимофей Егорович (1919—1947), саха суруйааччыта, прозаик, поэт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
- Ахсынньы 27 — Антонов Николай Климович (1919—2002), тыл үөрэҕин билимнэрин доктора, биллиилээх тюрколог, профессор.
