Степанов Николай Иванович - Ноорой
Степанов Николай Иванович — Ноорой (08.05.1897—1975) — олоҥхоһут, ырыаһыт, ССРС суруйааччыларын холбоһуктарын чилиэнэ.
Олоҕун олуктара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1897 сыл ыам ыйын 20 күнүгэр (эргэ халандаарынан ыам ыйын 8) Мэҥэ улууһун (билигин Мэҥэ-Хаҥалас) Мөҥүрүөн (Матта) нэһилиэгэр уус ыалыгар төрөөбүтэ[1].
Николай Иванович Степанов А5а дойду Улуу сэриитин кыттыылаа5а этэ. 1942 с. бэс ыйын 22 күнүгэр 44 саастааҕар армияҕа ыҥырыллыбыта. Ийэ дойдутугар ытык иэһин чиэстээхтик толорбута. Хорсун саллаат хаста да ыараханнык бааһыран, инбэлиит буолан, «Хорсунун иһин» мэтээллээх 1943 с. бэс ыйыгар, дойдутугар ытык иэһин чиэстээхтик толорбута.
1975 сыллаахха тохсунньу 6 күнүгэр өлбүтэ[2].
Айар үлэтэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Николай оҕо сааһыттан кыһыҥҥы уһун түүнү кылгатар улахан олоҥхоһуттары, ырыаһыттары батыһа сылдьан кэрэхсээн истэрэ. Онтон сыыйа кинилэри үтүктэн олоҥхолуу, ыллыы, уран тылы наардаан кэпсии үөрэммитэ. Кини онуоха эбии айылҕаттан ураты куоластааҕа. Онон сыыйа дьоҥҥо-сэргэҕэ биһирэтэр олоҥхоһут, тойуксут буолан барбыта. Бэйэтэ да ахтарынан, кинини кытта алтыһан үлэлээбит дьоннор бэлиэтииллэринэн, ордук таптаан, умсугуйан биир дойдулааҕа аатырбыт Бөтүрүүскэ Наһаарап олоҥхолуурун үгүстүк истибит, олоҥхолуур идэҕэ уһуллубут учууталынан ааҕар эбит. Николай 18-19 саастааҕар «Күн Эрили», «Түҥнэри Холорук» диэн олоҥхолору сайылык ыалларыгар олоҥхолоон бэркэ астыннарар буолбут. Николай Иванович олоҥхоһут быһыытынан 30-40 сылларга дойдутугар, республикаҕа тиийэ аатырбыта-сураҕарбыта. Ол курдук «Ала Туйгун», «Оҕо Ньургун», «Сабыйа Баай Тойон, Сабыйа Хотун» диэн олоҥхолорун холкуос кулууптарыгар туруортаабыта, Дьокуускайга драмтеатрга эмиэ туруора сылдьыбыттара. Маныаха бэйэтэ сүрүн оруолларга оонньуура уонна туруорааччы режиссер быһыытынан кыттара. 9 олоҥхону оҥорбут: «Оҕо Ньургун», «Ала Туйгун», «Күн Эрили», «Бэриэт Бэргэн», «Улдьаа Боотур», «Түҥнэри Холорук», «Айталы Куо», «Одунча Бөҕө», «Сабыйа Баай, Айыы Салаҕай».
Норуот ырыаһытын быһыытынан бэрт таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Уопсайа 80-ча ырыаны-тойугу айбыта.
Айымньылара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Дьол суола. — Дьокуускай, 1953.
- Хомус ырыата. — Дьокуускай, 1964.
- Ырыалар-тойуктар. — Дьокуускай, 1968.
- Уһун уйгу. - Дьокуускай, 1947.
Сигэлэр көр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Илларионов В.В. «Олоҥхо алыптаах эйгэтэ» Дьокуускай “Бичик” 2006 с. Аан тыл 3-4 сирэй., “Норуот ырыаһыта Ноорой” 112-115с (1992 с.)
- Шерхунаев Р. А. Певцов благородное племя. — Иркутск, 1977.
- Илларионов В. В. Искусство якутских олонхосутов. — Якутск, 1982.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Улуу кыайыы айымньылара // Чолбон (уус-уран сурунаал). — 2020. — Ыам ыйа (№ 5). — С. 64.
- ↑ Степанов Николай Иванович Годы жизни: 08.05. 1897 - 06.01.1975
| [[Билэ:|48px|Ырыа]] | Бу саха ырыатыгар уонна ырыаһыттарыгар сыһыаннаах сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн көмөлөһүөххүн сөп. |