Гагарин Юрий Алексеевич

Гагарин Юрий Алексеевич — Аан дойду бастакы космонаава. 1961 сыллаахха муус устар 12 күнүгэр Байконуур космодромтан "Восток" хараабылынан ыраах космоска тахсан Сири 108 мүнүүтэ иһигэр эргийбитэ уонна тыыннаах төннөн кэлбитэ.

Олоҕо

Юрий Алексеевич Гагарин 1934 сыл кулун тутар 9 күнүгэр Гжатскай район (билигин Смоленск уобалаһын Гагаринскай района) Клушино дэриэбинэтигэр төрөөбүтэ. Аҕата бааһынай, онтон ийэтэ үүт колхоз ферматын сэбиэдиссэйинэн үлэлэлииллэр эбит.

Оҕо сааһа Клушино дэриэбинэтигэр ааспыт. 1941 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр оскуолаҕа барбыт, ол гынан баран алтынньы 12 күнүгэр фашистар дэриэбинэни ылбыттар, ол иһин үөрэҕэ тохтообут. Балтараа сыл устата ниэмэстэр дэриэбинэни тутан олорбуттар. 1943 сыл муус устар 9 күнүгэр дэриэбинэни босхолообуттарын кэннэ үөрэҕэ салҕаабыт.

1945 сыл ыам ыйын 24 күнүгэр Гагариннар дьиэ кэргэннэрэ Гжатскайга көспүттэр. 1949 сыл ыам ыйыгар Гжатскай орто оскуолатын алта кылааһын бүтэрбит, ол кэнниттэн 10№ Люберецкай ремесленнай училищаҕа киирбит. Ону кытары киэһээҥҥи оскуолаҕа киирбит, 1951 сыллахха сэттис кылааһы бүтэрбит, онтон уһулуччулаахтык училищаны формовщик-литейщик специальноһын бүтэрбит.

1951 сыл атырдьах ыйыгар Саратов индустриальнай техникумыгар киирбит, уонна 1954 сыл алтынньы 25 күнүгэр Саратов аэроклубугар бастакытын кэлбит. 1955 сыллаахха үөрэҕин үтүөлээхтик бүтэрбит, уонна бастакытын Як-18 самолеты ыыппыт. Барыта аэрокулуупка Юрий Гагарин 196та самолеты ыыппыт, уонна уопсайа 42 чаас 23 мүнүүтэ көппүт.

1955 сыл алтынньы 27 күнүгэр Сэбиэскэй армияҕа ыҥырыллыбыт, уонна Оренбург куоракка Ворошилов аатын сүгэр военно-авиационнай училищаҕа ыытыллыбыт. Ол бириэмэҕэ биллэр летчик-испытательга Акбулатовка үөрэмимит. Араас ыараханнары көрсөн да баран син биир уһулуччулаахтык училищены бүтэрэн Мурманск куорат аттыгар баар 169 истребительнай авиационнай полкаҕа 2 сыл устат сулууспалаабыт. 1959 сыллаахха алтынньы ыйыгар номнуо 265 чаас көппүт.

1957 сыллахха Горячева Валентина Ивановнаны кэргэн ылбыт. Оренбург куоракка Валентина аймаҕа олорбут дьиэтигэр музей арыллыбыт.

1959 сыл ахсынньы 9 күнүгэр Гагарин космонавтар группаларыгар киллэрэр туһунан сайабылыанньа суруйбут. Нэдиэлэ буолан баран кининини медицинскай обследованияны оҥороору Москваҕа ыҥырбыттар. Эһилги сылга өссө биир медкомисияны ааһан Гагарины космоска ыытыахха сөп диэн билиммиттэр. 1960 сыл кулун тутар 3 күнүгэр Гагарины космонавтка кандидат оҥорор туһунан ВВС главнокомандующайа Константин Андреевич Вершинин илии баттабыллаах приказ тахсыбыт, Гагарин дьиэ кэргэнин кытары кулун тутарга саҥа үлэтигэр айаннаабыт уонна кулун тутар 25 күнүттэн бэлэмнэниилэр саҕаламмыттар.

1961 сыл муус устар 12 күнүгэр "Байконур" космодромтан Гагарин пилоттаах Восток космическай хараабыл стартан барбыт. Ол айанын иһин кинини Советскай Союз Геройун аатын уоннна майор воинскай сыбаанньатын биэрбиттэр, уонна 1962 сыл муус устар ыйын 12 күнүттэн Гагарин көппүт күнүн Аан дойду космонавтика күнүнэн биллэрбиттэр.

Кэрэхсэбиллээх чахчылар

Юрий Гагарин көппүтэ 40 сылыгар 2011 сыллаахха Саха бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев Саха сирин аатыттан Гагарин куорат олохтоохторугар космонавт ийэтин Анна Тимофеевна Гагарина боруонсаттан кутуллубут мэҥэтин бэлэхтээбитэ. Скульптор Эдуард Пахомов.

• 
  1964
• 
  1976
• 
  2009
• 
  2001
• 
  2011
• 
  2011
• 
  2011.