Иһинээҕитигэр көс

1830

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Сыллар
1826 1827 1828 182918301831 1832 1833 1834
Уоннуу сыллар
1800-с 1810-с 1820-с1830-с1840-с 1850-с 1860-с
Үйэлэр
XVIII үйэXIX үйэXX үйэ
  • Ыам ыйын 28 — Индеецтэри көһөрүү туһунан сокуоҥҥа АХШ бэрэсидьиэнэ Эндрю Джексон илии баттаабыт, бу сокуонунан төрүт олохтоохтору сирдэриттэн матарбыттара уонна күүс өттүнэн атын сирдэргэ көһөрбүттэрэ.
  • Бэс ыйын 3Севастополь куоратыгар холера эпидемиятыттан сылтаан олохтоммут карантины утаран улахан буун буолбут, карантин көтүрүллүбүт. Ол эрээри 5 хонугунан бу куоракка аармыйа кэлэн бэрээдэги төттөрү олохтообут. Маннык бууннар Арассыыйа атын да куораттарыгар буолуталаабыттар.
  • От ыйын 3 — Саха бастакы түмэнинэн (парламенынан) биллэр Истиэп Дуумата (Истиэпэннээх Дуума) бэйэтин бастакы бөдөҥ тэрээһинин «Сэттэ улуус мунньаҕын» тэрийбит. Бу мунньахха Санкт-Петербурга Николай I императоры кытта көрсүһүүгэ саха дьокутааттарын ыытыы, Саха сирин кыһалҕаларын туоруорсуу боппуруоһа көрүллүбүтэ. Санаттахха бу кэмҥэ декабристар бастаанньалара буолбутуттан 5 сыл ааспыта, А.С.Пушкин айар үлэтин үгэнигэр сылдьара, Саха сирин прогрессивнай көрүүлэрдээх Николай Мягков салайара, оттон Афанасий Убаарыскай С-Петербурга баран сахалыы "Ахтыыларын" суруйуо өссө да 10 сыл баара.
  • От ыйын 15 (урукку ааҕыынан 3) — Сэттэ улуус мунньаҕа буолбут — сахалар бастакы бөдөҥ мунньахтара. Нэһилиэктэртэн талыллыбыт 482 киһи кыттыбыта. Мунньахха Ирдэбил (Свод требований) оҥоһуллубута. Импэрээтэр Николай I кытта көрсүһэр депутация таллылыбыта (Г. Старостин, Н. Рыкунов уонна тылбаасчытынан Киллэм нэһилиэгин ыстаарыһата Е. Татаринов)[1].
  • Балаҕан ыйын 15Англияҕа Ливерпуль-Манчестер тимир суол аһыллыбыт. Бу икки улахан куораты ситимнээбит бастакы тимир суол буолбут. Пуойастар бастакы сырыыларыгар биир киһи саахалга түбэһэн өлбүт.
  1. О.Г. Сидоров От Алексея Кулаковского до Николая Лугинова. Штрихи к истории якутской культуры. — Якутск: Бичик, 2011. — С. 45. — 200 с. — 1300 экз. — ISBN 978-5-7696-3795-7