Таҥара өйдөбүлэ

Таҥара диэн үтүө, үчүгэй санаалары санаталаан үгэс оҥостунуу ааттанар.

Таҥара диэн саха тыла. Таҥ, таҥар диэн тыллартан үөскээбит, өй-санаа тус-туспа үгэстэртэн таҥыллан, хомуллан үөскүүрүн быһаарар. Таҥара диэн тылтан "тенгрианство" диэн Сибииргэ тарҕаммыт өй-санаа үөрэҕин ааттаабыттар.

Таҥара үөрэҕэ диэн сахалар үөрэхтэрэ. Бу үөрэх оҕону кыра эрдэҕиттэн көрсүө, сэмэй, киһилии быһыылаах буолууга иитэр, үөрэтэр аналлаах. Оҕо аһара барар өйүн-санаатын "Айыы диэмэ", "Айыыны оҥорума" диэн хааччахтаан сиэри, киһи быһыытын тутуһарга, аһара барбакка үөрэтэр. Үчүгэй үгэстэри иҥэрэн биэрии оҕо кыра, ийэ кута иитиллэр кэмигэр ордук түргэнник кыаллар. Оҕо ийэ кута аан маҥнайгы көрүүлэриттэн, билиилэриттэн үөскүүр. (1,51).

Таҥара диэн киһиэхэ үтүө, үчүгэй санаата үгэс буолан иҥмитэ ааттанар. Киһиэхэ баҕа санаата элбэх буоларынан, кэмэ кэллэҕинэ уларыйан биэрэринэн таҥаралар элбэхтэр. Өй-санаа сайдан истэҕинэ уһун үйэлэргэ таҥаралар уларыйан иһэллэр.

Үтүө, үчүгэй санаалар диэн олоххо үчүгэйи тутуһар, үчүгэйи үөскэтэр тупсарыыны, сайдыыны киллэрэр санаалар ааттаналлар.

Таҥаралаах диэн үтүө, үчүгэй үгэстэрдээх киһи ааттанар.

Таҥараһыт диэн үтүө, үчүгэй санаалары үгэс оҥостор киһи.

Таҥара үөрэҕин тутуһар киһи көрсүө, сэмэй, сиэри тутуһар, хаһан да сиэри аһара барыыны, үлэни кыайар, аһара туттууну оҥорбот. Айыыны, киһи билбэтин, оҥорботун оҥорууга олус сэрэхтээх, үчүгэйи оҥорууга аналлааҕын билэн эрэ баран оҥорор киһи буолар. (2,28).

Туһаныллыбыт литература

1. Каженкин И.И. Киһи таҥара. - Дьокуускай: ГУ РИМЦ, 2009. - 112 с.

2. Каженкин И.И. "Айыы диэмэ", "Айыыны оҥорума". - Дьокуускай: Компания "Дани АлмаС", 2012. - 152 с.