Странден Николай Павлович

Странден Николай Павлович (09.03.1843 — 17.01.1903), революционер-народник. Дворянин.

1843 сыллаахха кулун тутар 9 күнүгэр (арааһа юлиан халандаарынан, чопчулуурга) Пенза күбүөрүнэтигэр төрөөбүт. Странденнар уустара Пенза күбүөрүнэтин дворяннарын төрүччүтүн иккис кинигэтигэр киирэ сылдьар. Аҕата Павел Карпович (1804—?), подполковник, коллежскай асессор (1837), 1839-1842 сс. Пензатааҕы судаарыстыба баайын-дуолун балаататыгар ойуур ревизорунан үлэлээбит. Ийэтэ Анна Игнатьевна Казеевка сэлиэнньэтин помещига^[1]. Кини быраата дуу, убайа дуу Александр (?) Павлович Странден диэн артиллерия прапорщига 1861 сыллаахха Петербуурга устудьуоннар дьалхааннарыгар кыттыбытын иһин 1861 сыл балаҕан ыйын 27 к. хаайыллыбытын уонна байыаннай суукка бэриллибитин туһунан 1928 с. тахсыбыт справочникка суруллар^[2]

Пенза куоракка дворяннар институттарын бүтэрэн баран 1863 сыллаахха Москва куоракка университетка киирэр. Н.Г.Чернышевскай уонна Н.А. Добролюбов үөрэхтэрин олоххо киллэрэргэ туруммут «ишутинецтарга» чугаһыыр.

1864 сыл саас П.Д. Ермоловтыын Пенза губерниятыгар баран ийэтин имениетыгар Казеевкаҕа бааһынай оҕолоругар босхо оскуола арыйар. Сотору кэминэн былаастар бу оскуоланы сабаллар.

Ол сыл күһүнүгэр Москубаҕа төннөр уонна доҕотторунуун араас переплеттуур мастарыскыай арыйыытыгар, оспуоччуктар ассоциацияларын тэрийсиитигэр, иистэнэр мастарыскыай уонна баата оҥорор фабрика арыйсыытыгар кыттар.

Н.Г. Чернышевскай хаайыыттан күрүүрүн бэлэмниир бөлөххө киирэр да, ыраахтааҕыны өлөрө сатааһын буолан ол олоххо киирбэт. 1866 сыл муус устар 4 (16) күнүгэр Александр II ыраахтааҕыны Д. В. Каракозов ытан өлөрө сатаабыта.

Онтон сылтаан дьыалаҕа эриллэн сууттанар, ытан өлөрөргө бириигэбэрдэнэр, ол гынан баран болдьоҕо суох хаатыргаҕа ыытыллар. Хойут ыраахтааҕы ыйааҕынан хаатыргатын болдьоҕо 20 сылга диэри кыччатыллыбыт.

Хаатырганы 1867 сылтан Александровскай Завод хаайыытыгар саҕалаабыта. Манна кини ынах-сүөһү иитиитинэн дьарыктаммыта.

Н.Г. Чернышевскайы 1867 сыл балаҕан ыйыгар бу хаайыыга аҕалбыттарын кэннэ кинилиин көрсүбүтэ.

1871 сыллаахха Саха уобалаһын Дүпсүн улууһугар көһөрүллэр. Манна бурдук уонна оҕуруот аһын олордор артыал тэрийэр. Артыал Дьокуускайы бурдугунан хааччыйар этэ.

Сахалар көмөлөрүнэн мэлиэһэ тутар. Бу сылдьан оҕолору үөрэтэр, олор истэригэр кэлин Күлүмнүүр диэн ааттаммыт суруксут уола Баһылай Никифоров баар этэ.

1884 сыллаахха былаастар көҥүллээн Пенза куоракка барар. Онно 1903 сыллаахха тохсунньу 17 күнүгэр (арааһа урукку ааҕыынан, чопчулуурга) өлөр, Митрофаниевскай кылабыыһаҕа көмүллэр.

Эбии маны көр

Патронова А. Г. Государственные преступники на Нерчинской каторге (1861—1895 гг.): Материалы к «Энцикликлопедии Забайкалья». — Чита, 1998. — Вып. 3.
Тюстин А.В., Шишкин И. С., Пензенская персоналия. Славу Пензы умножившие. Том 2 (М—Т), М., Локус Станди, 2012, — 216 с., С. 186

Быһаарыылар

↑ Пензенские хроники. Краеведческий портал, Странден Николай Павлович
↑ Т. 1: От предшественников декабристов до конца "Народной воли" : Ч. 2 : Шестидесятые годы / Сост. А. А. Шилов, М. Г. Карнаухова. - 1928. - XVI, [4] с., 496 стб. : фот.

[1] Пензенские хроники. Краеведческий портал, Странден Николай Павлович

[2] Т. 1: От предшественников декабристов до конца "Народной воли" : Ч. 2 : Шестидесятые годы / Сост. А. А. Шилов, М. Г. Карнаухова. - 1928. - XVI, [4] с., 496 стб. : фот.

[1]

[2]