Новгородов Иннокентий Николаевич
Новгородов Иннокентий Николаевич (төр. 29.09.1962, Дьокуускай) — саха учуонайа, тыл үөрэҕин билимнэрин доктора. Эбэҥки тылыгар сахаттан киирбит тыллар тустарынан монография ааптара. Тыл үөрэҕэр, историяҕа, археологияҕа, генетикаҕа олоҕуран саха омуга бэйэтин историятыгар ханнык омуктары кытта алтыһан кэлбитин үөрэтэр. Ыаллыы олорор омуктар бэйэ-бэйэлэрин тылларын хайдах таарыйсалларын сырдатар.
Олоҕун олуктара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1962 сыллаахха балаҕан ыйын 29 күнүгэр Дьокуускайга төрөөбүт.
- 1979 сыллаахха Дьокуускай куорат 14 №-дээх орто оскуолатын бүтэрбит. Ийэлээх аҕата Уус-Алдан улууһуттан төрүттээх дьон буоланнар сайыҥҥы уһун өрөбүллэрин Уус-Алдаҥҥа атаарбыт.
- 1984 сыллаахха Саха университетын английскай тыл салаатын бүтэрэр. Саха Сирин араас оскуолаларыгар английскай тыл учууталынан үлэлээбит.
- 1987 сыллаахха ССРС БА тыл үөрэҕин Ленинградтааҕы салаатыгар аспирантураҕа киирэр. 1991 сыллаахха кандидатскай диссертациятын көмүскээбит.
- Аспирантураны бүтэриэҕиттэн ыла СР БА гуманитарнай чинчийии институтугар үлэлээбит.
- 2006 сыллаахха Саха государственнай инженернай-техническай институтугар үлэҕэ киирэр.
- 2010 сыллаахха Казань куоракка докторскай диссертациятын көмүскээбит.
- 2011 сылтан, Саха государственнай инженернай-техническай института Саха университетын кытта холбоһуоҕуттан ыла, университекка үлэлиир.
Научнай үлэтэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]И. Н. Новгородов саныырынан, саха омуга төрүкү түүр омук, Саха Сирин киин өттүгэр XIV үйэҕэ соҕурууттан көһөн кэлбит. Маннык санааны кини генетика, тыл үөрэҕэ уонна археология билии салааларыгар суруллубут көрдөрүүлэргэ олоҕуран этэр. Алтай тыллара аймахтыы тыллар диэн этиини И. Н. Новгородов ылыммат. Итинник сабаҕалаан этиини (гипотезаны) билигин даҕаны дакаастамматах диир учуонайдарга киирсэр. И. Н. Новгородов наукаҕа үлэтигэр сүрүннээн Щербак Александр Михайлович сабыдыала үрдүк. Ону таһынан учуонай Герхард Дёрфер уонна Станислав Калужинскай үлэлэрин сэҥээрэр.
1997 сыллаахха Уфа куоракка ыытыллыбыт тюркологтар Аан дойдутааҕы конгресстарыгар «Тюркология накануне XXI века» диэн ааттаан түүр, тоҥус уонна мондьуур тыллар сибээстэрин туһунан дакылаат аахпыт.
Тылбааска үлэтэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1992 сыллаахха ЮНЕСКО Саха сиринээҕи салаатын сорудаҕынан «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхо маҥнайгы ырыатын английскай тылга тылбаастыырга үлэлэһэр.
- 1999 сыллаахха ХНТ сайдыыга программатын сорудаҕынан көһө сылдьар общиналары ыраахтан үөрэхтээһин программатын суруйарга анаан тэриллибит салайар бөлөххө киирэр.
Сүрүн үлэлэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Диссертация на соискание ученой степени кандидата филологических наук. Якутизмы в говорах восточного наречия эвенкийского языка. Ленинград, 1991. — 179 стр.
- Диссертация на соискание ученой степени доктора филологических наук. Якутско-эвенкийские языковые взаимосвязи. Москва, 2010. — 582 стр.
- Якутизмы эвенкийского языка. Якутск, 2008. — 104 с. (монография)
- Якутско-эвенкийские языковые контакты. Якутск, 2009. — 248 с. (монография)
- Основные вопросы сравнительного изучения якутского языка (к междисциплинарному исследованию) // Северо-восточный гуманитарный вестник. — 2012. — N 1. — C. 71—81.
Омук тылынан тахсыбыт үлэлэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Northern Altaic Languages. In: Encyclopedia of the Arctic. Routledge Taylor and Francis Group. NewYork, London, 2005. Стр. 1479—1480.
- Pakendorf, B.; Novgorodov, I.N.; Osakovskij, V.L.; Danilova, A.P.; Protod’jakonov, A.P.; Stoneking, M. (2006): Investigating the effects of prehistoric migrations in Siberia: genetic variation and the origins of Yakuts. In: Human Genetics. 120: 334—353.
- Pakendorf, B.; Novgorodov, I.N.; Osakovskij, V.L.; Stoneking, M. (2007): Mating patterns amongst Siberian reindeer herders: inferences from mtDNA and Y-chromosomal analyses. In: American Journal of Physical Anthropology 133: 1013—1027.
- Pakendorf B., Novgorodov I. (2009): Loanwords in Sakha (Yakut), a Turkic language of Siberia // Loanwords in the World's Languages: A Comparative Handbook. Haspelmath, Martin & Tadmor, Uri (eds.). Berlin: Mouton de Gruyter, 2009, 496—524.
И. Н. Новгородов туһунан суруйуулар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Новгородов Иннокентий Николаевич // Ученые – исследователи Института языка, литературы и истории. (Библиографический справочник). Якутск, 1995 — 148—149 стр.
- Новгородов Иннокентий Николаевич // Ученые – исследователи Института гуманитарных исследований Академии наук РС (Я). (Библиографический справочник). Якутск, 2005. — 288 с. — 187—188 стр.
- Новгородов Иннокентий Николаевич // Ученые из Усть-Алданского улуса. Москва 2000 г. — 22 стр.