Михаил Фёдорович (ыраахтааҕы)
Михаил Фёдорович — 1613—1645 сылларга нуучча ыраахтааҕыта, Романовтар династияларын бастакы бэрэстэбиитэлэ. Бу ыраахтааҕы саҕана Саха сирэ Арассыыйаҕа холбоммута.
Аҕата патриарх Филарет. Бөрөстүөлгэ Арассыыйаҕа бэрт уустук кэм ааһыыта Земскэй Собуор талыытынан олорбута.
Дойдуну Европаҕа чугаһаппыт, байыаннай реформаны оҥорбут, Сибиири бигэтик баһылаабыт, тас дойдулары кытта сыһыаны тупсарбыт өҥөлөөх.
Төрүччүтэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1596 сыллаахха от ыйын 22 күнүгэр төрөөбүтэ. Былыргы боярдартан төрүттээх. Бастакы биллэр өбүгэтэ Андрей Иванович (хос аата Кобыла - биэ), летопись кэпсииринэн 1347 сыллаахха Владимир уонна Москуба Улуу кинээһигэр Семен Иванович Гордайга сулууспалыыр эбит. Аҕата Фёдор Никитич (манаахтыыр аата Филарет), ийэтэ Ксения Ивановна (манаахтыыр аата Марфа).
Ыраахтааҕы буолуута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Годунов саҕана бырааттыы Романовтар, ол иһигэр Никита Романович, хаайыыга быраҕыллаллар, Никита уолаттара (ол иһигэр ыраахтааҕы буолуохтаах киһи аҕата Федор) Сибииргэ көскө манаахтыы бараллар уонна үксүлэрэ онно өлөр[1]. Федор Никитич манаах буоларыгар Филарет диэн ааты ылар. Лжедмитрий I былааска кэлиитигэр бу дьонтон тыыннаах хаалбыттарын 1605 сыллаахха төннөрөр.
Михаил бастаан Клин куоракка олорор, онтон Москубаҕа көһөр, онно нуучча сэриилэрин осаадатыгар түбэһэр, онтон 1612 с. босхолонон баран Костромаатааҕы вотчинатыгар ийэтин Ксения Ивановнаны кытта дэриэбинэҕэ олорор. Манна олордохторуна 1613 сыл кулун тутар 13 (23) күнүгэр Земскэй собуор 16 саастаах Михаилы ыраахтааҕынан талар. Собуор посуоллара Костромааҕа кэлэн кулун тутар 14 (24) күнүгэр Ипатьевскай манастыырга Земскэй собуор быһаарыытын биллэрэллэр.
Аҕата патриарх Филарет 1632 сыллаахха өлүөр дылы уолун кытта тэҥҥэ судаарыстыбаны дьаһайан олорор, иккиэннэрин Улуу государь диэн суруйаллар[2].