Дэнбэй

Дэнбэй илии баттааһыннаах суруга

Дэнбэй Татэкава (Денбэй, эбэтэр Дембей, дьоппуоннуу 伝兵衛), Осака олохтооҕо Денсей атыыһыт уола.

Осака куораттан кини саахары уонна кумааҕыны тиэнэн бараннар Эдо диэн куракка устубут.

Аара суолга күүстээх тыал түһэн хараабыллара сэттэ ыйы быһа муораҕа устар.

1697 сыллаахха кини хараабыла Камчаатка кытылыттан чугас сааххаламмыта, хамаандата барыта олохтоох камчадаалларга пленҥа түбэһэр.

Сотору буолан баран табаарыстара өлөллөр, онтон кини 1699 эбэтэр 1700 сыллаахха Владимир Атласов экспедицията камчадааллартан босхолуур.

Дэнбэйгэ искусство туһунан кинигэлээх уонна икки кыһыл көмүс монеталаах этэ. Сайын Атласов Дэнбэйи Дьокуускайга ылар. Дьокуускайтан Бүөтүр I кинини Москваҕа ыҥыран ылар.

1702 сыл тохсунньу 8 күнүгэр Дэнбэйи Бүөтүр I аудиенциялыыр. Ол кэнниттэн Артиллерия прикаһыгар дьоппуон тылы биэрэр. Дэнбэй кэпсээнин истэн баран Бүөтүр I Дьоппуну кытта эргиэни көрдүүр уонна Камчаатканы уонна Курил арыыларын чинчийии күүскэ салҕанар.

1707 сылтга сүрэхтэнэр уонна Гавриил Богданов диэн ааты ылар. Кини тэрийбит тылбаасчыттар оскуолалара 1739 сылга диэри үлэлиир.

Интириэһиргэтэр фаактар

• Дэнбэйгэ Москваҕа икки дьоппуон уола көмөлөһөөччүлээх этэ - Сондзо (Дамиан Поморцев) уонна Гондзо (Козьма Шульц). Маҥнайгы Нууччалыы - дьоппуонну тылдьыты кинилэр таһаарбыттара.
• Осака куоракка Бүөтүр I Дэнбэйи аудиенциялаабыта 300 сыла туолбутугар Дьоппуоҥҥа "Дэнбэй уобсастыбата" (Дэнбэй-но кай) тэриллибитэ. Уобсастыба энтузиасттара быһаарбыттар: Дэнбэй Осака куоракка Танимати кварталга олорбут үһү.
• Арассыыйа устуоруктара Дэнбэй икки уол оҕолооҕун быһаарбыттара. Билигин кини удьуордарын көрдүүллэр.

Өссө маны көр

• Северин Н. Денбеева "скаска". — Неделя, № 21, 1966.
• Сафронов Ф.Г. Тихоокеанские окна России. Хабаровск, 1988.

Ылыллыбыт сирэ

• Энциклопедия Якутии. Якутск, 2000.