Тарас Шевченко
| Тарас Григорьевич Шевченко | |
| Тарас Григорович Шевченко (Тарас Ҕрыҕоровыч Шэвчэнко) | |
 | |
| Төрөөбүт күнэ: | |
|---|---|
| Дьарыга: |
поэт, сэһэнньит |
| Айымньыларын тыла: | |
| Lib.ru саайка айымньылара | |
Тарас Григорьевич Шевченко (укр. Тарас Григорович Шевченко) — Украина аатырбыт поэта, уруһуйдьут.
1814 сыллаахха Киев губерниятын Моринцы сэлиэнньэтигэр крепостной бааһынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт.
Дьоно эрдэ өлөннөр эрэйи-муҥу көрбүт, 16 саастааҕар хаһаайынын помещик Энгельгардт дьиэтигэр хамначчыт буолбут. Уол уруһуйга дьоҕурдааҕын көрөн Энгельгард Петербурга үөрэтэ ыыппыт. Онно аатырбыт нуучча худуоһунньуктара кинини сөбүлээннэр, помещигын кытта уһун кэпсэтии кэнниттэн көҥүлүн атыылаһан ылаллар.
1840—1847 сылларга Шевченко поэт быһыытынан тыллан тахсар. 1840 с. «Кобзарь» диэн ааттанан айымньыларын дьоҕус хомуурунньуга тахсар. 1842 с. «Гайдамактар» диэн саамай улахан айымньыта бэчээттэнэр. 1843 с. Шевченко көҥүл худуоһунньук степенин ылар.
1846 с. Киевка олорон Н.И. Костомаровтыын билсэр. Ол сыл Кирилл-Мефодий уопсастыбатын чилиэнэ буолар. Бу тэрээһин славян омуктара (ол иһигэр украиналар) сайдыыларынан үлүһүйэр эдэр дьону түмэр этэ. Куруһуок кыттыылаахтарын 10 киһини политика уопсастыбатын тэрийиигэ буруйдааннар тутан хаайаллар уонна араас сэмэҕэ тардыллаллар. Шевченко хоһооннорун иһин саамай ыардык сууттанар, Оренбург кыраайыгар саллаат быһыытынан ыытыллар, суруйар уонна уруһуйдуур бырааба быһыллар.
Өр кэмҥэ дойдутуттан ыраах, казарма олоҕор-дьаһаҕар олорор. 1857 с. Художестволар Академияларын вице-президена граф Ф.П. Толстой уонна кини кэргэнэ А.И. Толстая көрдөһүүлэринэн босхолонор. Көскө сылдьыы, арыгылааһын ыар содула суруйааччыны түргэнник айгыраппыттара. Ойох ыла сылдьыбыта туһалаабатаҕа (актриса Риунова, бааһынайдар Харита уонна Лукерья). 1859 с. Шевченко дойдутугар сылдьыбыта, Днепр үрдүгэр уһаайба ылар санааламмыта. Ол да буоллар манна олороро табыллыбатаҕа. Бу сылларга суруйарын да уруһуйдуурун да быраҕан, оччо күттүөннээҕи оҥорботоҕо. Өлүөн аҕай иннинэ украиннныы учебниктары оҥорууннан дьарыктанан испитэ. 1861 сыллаахха олунньу 26 күнүгэр өлбүтэ.
Үгүс айымньыларын критиктар оччо күүстээҕинэн аахпаттар эбит, чыпчаалынан «Кобзарь» диэн бастакы кинигэтин билинэллэр. Тас көстүүтүнэн дьоҕуһун иһин, «Кобзарь» ис тутулунан уустук уонна баай дииллэр. Биир өттүнэн Украина бөлөһүөгэ Сковорода уонна норуот кобзаардарын дьайыыта биллэр, иккис өттүнэн — Мицкевич, Жуковскай, Пушкин уонна Лермонтов поэзияларын дьайыыта көстөр.
«Кэриэс»
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
|