Аргунов Иван Александрович

Иван Александрович Аргунов
	Иван Александрович Аргунов
Төрөөбүт күнэ:	24 ахсынньы 1922
Төрөөбүт сирэ:	Игидэй нэһилиэгэ, ; Таатта улууһа, ; Саха АССР
Өлбүт күнэ:	27 алтынньы 1988 (65 сааһыгар)
Дойдута:	ССРС
Үөрэммит кыһата:	Дьокуускайдааҕы пединститут
Наҕараадалара:	;

Бикипиэдьийэҕэ маннык араспаанньалаах дьон туһунан ыстатыйалар бааллар, көр Аргунов.

Аргунов Иван Александрович (24.12.1922, Игидэй нэһилиэгэ, Таатта улууһа, Саха АССР — 27.10.1988) — социолог-учуонай, суруналыыс, история билимнэрин кандидата.

Олоҕун олуктара

1922 сыллаахха ахсынньы 24 күнүгэр Саха АССР Таатта улууһугар Игидэй нэһилиэгэр төрөөбүт.
1941—1943 сс. — Томпо улууһун Кириэс Халдьаайы орто оскуолатыгар учууталлаабыт.
1943—1945 сс. — Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыттыбыт. Украинаҕа, Польшаҕа, Германияҕа, Берлиҥҥэ тиийэ сэриилэспит.
1946—1954 сс. — редакция уонна издательство үлэтигэр араас дуоһунаска үлэлээбит. Икки сыл Саха АССР үөрэҕириитин миниистирин солбуйааччытынан үлэлээбит (1953—1954).
1950 с. — Дьокуускайдааҕы педагогическай институту бүтэрбит.
1954—1961 сс. — «Эдэр коммунист» уонна «Молодежь Якутии» хаһыаттарга редакторынан үлэлээбит.
1959—1971 сс. — Саха АССР суруналыыстарын Сойууһун правлениетын бэрэссэдээтэлэ^[1].
1956 с. — ССКП КК Үрдүкү партийнай оскуолатын бүтэрбит.
1961—1965 сс. — «Советская Россия» хаһыат собкорреспондена.
1965—1970 сс. — «Кыым» уонна «Социалистическая Якутия» хаһыаттар холбоһуктаах редакцияларын редактора.
1970—1974 сс. — ССКП Дьокуускайдааҕы обкомун пропагандаҕа уонна агитацияҕа салаатын сэбиэдиссэйэ.
1970 с. — история билимнэрин кандидатыгар «Партийное руководство начальным этапом культурной революции в Якутской АССР» тиэмэҕэ диссертациятын көмүскээбит.
1972 с. — старшай научнай үлэһит аата иҥэриллибит.
1974—1988 сс. — ССРС БА СС Дьокуускайдааҕы филиалын социологияҕа чинчийиилэрин лабораториятын сэбиэдиссэйэ.
1988 сыллаахха алтынньы 27 ыарахан ыарыыттан олохтон барбыт.

И. А. Аргунов — якутоведение бастакы чинчийээччитинэн биллэр, 40-н тахса билим үлэтин суруйбут. Маны таһынан партия киин комитетын бэчээккэ уоргана «Советская Россия» хаһыакка үлэлии сылдьан бүтүн дойдуга биллэр ыстатыйалары суруйбут үрдүк таһымнаах суруналыыс этэ.

Сүрүн үлэлэрэ

«У истоков социалистической культуры народов Якутии» (Якутск, 1971).
«Кэпсээҥҥит, хайдах олороҕут?». — Дь., 1979.
«Социальное развитие якутского народа» (Новосибирск, 1985).
«Социалистическая судьба якутского народа» (Якутск, 1986).
«Социальная сфера образа жизни в ЯАССР» (Якутск, 1988).

Наҕараадалара уонна ытык ааттара

«Бочуот Бэлиэтэ» уордьан
Емельян Ярославскай аатынан суруналыыстар бириэмийэлэрин лауреата (1980; «Кэпсээҥҥит, хайдах олороҕут?» кинигэтин иһин)
Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ

Аатын үйэтитии

1998 сыллаахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимнэрин академията уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруналыыстарын Сойууһа И. А. Аргунов аатынан бастыҥ суруналыыстарга бириэмийэ олохтообут.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Президенин 2010 сыл алтынньы 18 күнүнээҕи 313 №-дээх Ыйааҕынан И. А. Аргунов аата Таатта улууһун киин библиотекатыгар иҥэриллибит^[2].

И. А. Аргунов туһунан

Кульчицкий С. В., Николаева В. В., Луковцев В. С. // Известия Сибирского отделения АН СССР. Серия истории, филологии и философии. — 1987. — № 3. — Вып. 1. — С. 59. — Рец. на монографию «Социальное развитие якутского народа». Новосибирск, 1985.
Борисяко А. Виноват ли барометр? // Еженедельник АН СССР. Поиск.— 1989. — 18—25 декабря.
Светлое эхо: Воспоминания об Иване Александровиче Аргунове // СПб., 1997.
Vytebsky P. In the article «Yakuts». In: Smith, Graham.1990. The Nationalities Questions in the Soviet Union. London, Longman, 1990.
Balzer M. Homelands, leadership and self rule: observations on interethnic relations in the Sakha Republic. In: Polar Geography, 1995, vol.19, № 4, pp. 284—305.
Khazanov A. After the USSR: Ethnicity, nationalism and politics in the Commonwealth of Independent States. Madison: University of Wisconsin Press, 1995.
Cruinshank J. and Argounova T. Reinscribing Meaning: Memory and Indigenous Identity in Sakha Republic (Yakutia). In: Arctic Anthropology, 2000, vol.37, № 1, pp. 96—119.

Дьиэ кэргэнэ, аймахтара

Кэргэнэ — Нестерова У. Н.
Кыыһа — Аргунова-Лоу Татьяна Ивановна, философия билимнэрин доктора.

Быһаарыылар

↑ Союз журналистов Республики Саха (Якутия): Председатели правления Союза журналистов ЯАССР, председатели Союза журналистов Республики Саха (Якутия)
↑ Указ от 18 октября 2010 года // Якутия. — 2010. — 29 окт.

Сигэлэр

Биобиблиографический справочник Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 4 күнүгэр.
Суруналыыс, учуонай Иван Александрович Аргунов Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 5 күнүгэр.

[1] Союз журналистов Республики Саха (Якутия): Председатели правления Союза журналистов ЯАССР, председатели Союза журналистов Республики Саха (Якутия)

[2] Указ от 18 октября 2010 года // Якутия. — 2010. — 29 окт.

[1]

[2]