Ытык кэрэ сирдэр

Ытык кэрэ сирдэр

Ытык кэрэ сирдэр (нууч. Система особо охраняемых природных территорий Республики Саха (Якутия)) диэн Саха Сиригэр култуураҕа, эстетикаҕа, рекреацияҕа уонна дьон сынньалаҥын тэрийэргэ суолталаах айылҕа комплекстарын уонна ландшафтарын ааттыыллар.

Бу учаастактар бүтүннүү эбэтэр сорҕолоро үлэ-хамнас эйгэтиттэн таһаарыллаллар уонна аан-дойду биосфератын чинчийиигэ аналлаахтар.

Сүрүн тосхоллоро: сайдыы, олохтоох омуктар сиэрдээхтик туһаныылара, айылҕаны кэнэҕэски көлүөнэҕэ чөл хаалларыы.

Аан айылгылар (природные парки)

Аан айылгыларга сокуон араҥаччылыыр территориялара уонна комплекстара киирсэллэр.

• тыытыллыбат сирдэр — манна дьон үлэтэ-хамнаһа толору бобуллар;
• ытык сирдэр — сиэр-туом туолар сирдэрэ;
• хааччахтаныллар рекреация сирдэр — дьон сылдьара хааччахтар сирдэрэ;
• толору рекреациялаах сирдэр — билии-көрүү хайысхатынан туриистааһын уонна сынньалаҥ сирдэрэ;
• төрүт сирдэр — бырамыысыланнас бобуллар, көлө сырыыта хааччахтаныллар, туһаныы олохтоох омуктар эйгэлэрин кэспэт ньымалаах буолуохтаах;
• сэдэх уонна аҕыйах ахсааннаах кыылы-харамайы иитии;
• устуоруйаҕа уонна археологияҕа суолталаах көмүскэниллэр сирдэр.

Эркээйи сирдэр (ресурсные резерваты)

Эркээйи сирдэр өрөспүүбүлүкэ таһымынан уонна олохтоох суолталаахтар

• тыытыллыбат сирдэр — дьон сылдьара бобуллар;
• ытык сирдэр;
• лицензиялаах булт көҥүллэнэр сирдэрэ;
• булт кэминэн хааччахтанар сирдэрэ;
• айылҕаны утумнаан туһаныы сирдэрэ (традиционного использования).

Улуу түөлбэлэр (охраняемые ландшафты)

• Олохтоохтор сүгүрүйэр сирдэрэ (хочолор, алаастар, күөллэр, тыалар, хайалар), туризмҥа киэҥник туһаныллыахтаах сирдэр
• Эстетика уонна хаһаайыстыба өттүнэн суолталаах сирдэр. Улуу түөлбэ буолар сирдэр атын категориялартан таһаарыллыбаттар.

Айылҕа мэҥэлэрэ (памятники природы)

• наукаҕа, устуоруйаҕа уонна култуураҕа уһулуччу суолталаах айылҕа сэдэх эбийиэктэрэ;
• иэнэ кыра буолуохтаах;
• туспа көҥүллээх дьон араҥаччылыыллар.

Ылыллыбыт сирэ

• Саха сирин айылҕа харыстабылын министерствота