Хакас чири (хаһыат)

Хакас чирі (саха тыла - Хакаас сирэ, нуучч - Хакасская земля) — Хакаас өрөспүүбүлүкэтигэр хакаас тылынан тахсар өрөспүүбүклүкэтээөи уопсастыбаннай уонна бэлитиичэскэй, соҕотох хаһыат. Хакас чири хаһыат өрөспүүбүлүкэҕэ буолара турар быһыыны майгыны, уопсастыбаннай уонна бэлитиичэскэй олоҕу сиһилии сырдатар, ону таһынан хакаастар устуоруйаларыгар уонна төрүт култуураларыгар сыһыаннаах матырыйааллары бэчээччиир. Хаһыата Хакаас өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбата уонна Үрдүкэ Сэбиэтэ, ол эбэтэр парламена тэрийэн таһаараллар, эрэдээктэрин кинилэр аныыллар.

Хаһыат нэдиэлэҕэ 2 төгүл 8-12 балаһанан тахсар. Тираһа 3,1 тыһыынча экземплярга тиийэр (дьиҥэр, 1970- с сыллар саҕаланыыларыгар муҥутаан 6 тыһыынчаҕа тиийэ сылдьыбыта). Хаһыат иһинэн ыйга 2 төгүл «Страна Хабар» диэн нууччалыы тыллаах анал сыһыарыы тахсар.

Хаһыат 1927 сыллаахтан бэс ыйын 1 күнүттэн ыла тахсар. Бу күнү билиҥҥи эрэдээксийэ хаһыат төрүттэммит уонна бастакы нүөмэрэ тахсыбыт күнүнэн билинэн бэлиэтиир. Хаһыат аан бастаан «Хызыл аал» (Красная деревня, Кыһыл аал, дэриэбинэ) диэн ааттааҕа. Ол гынан баран, 1930 сыллаахха диэри кини минусинскойдааҕы «Власть труда» диэн ааттаах нуучча тыллаах хаһыат сыһыарыытын быһыытынан эрэ тахсыбыта. 1939 сылтан — тохтуу тохтуу — 1974 сыллаахха диэн хаһыат сүрүн эрэдээктэринэн, бастакы эрэдээктэринэн  — С. К. Добров үлэлээбитэ. 1959 хаһыат аата уларыйан «Ленин чолы» (Ленинский путь, Ленин суола) диэн буола сылдьыбыта. 1991 — хаһыат төрүт аатыгар төннөн, «Хакас чирі» (Хакасская земля, Хакаас сирэ) буолбута. 2008 сыллаахха ол ааттарыттан аккаастанан, реформа ыытыллан, «Хабар» (Известия, Сонуннар) буолбуттара. Онтон 2020 сылтан, эмиэ уларыйыы тэлэрийии түмүгэр, «Хакас чирі» диэн төрүт аатын ылыммыта. 1977 сыллаахха хаһыат аан бастаан «Бочуот знага» уордьанынан наҕараадаламмыта.