Дулҕалаах

Дулҕалаах нэһилиэк Үөһээ Дьааҥы улууһун каартатыгар

Дулҕалаах нэһилиэк. Үөһээ Дьааҥы улууһун нэһилиэгэ, киинэ Томтор.

Улуус кииниттэн 232 км. соҕуруулуу-арҕаа диэкки Дулҕалаах өрүскэ сытар.

Нэһилиэнньэтин ахсаана 395 киһи (2007 сыл).

Сир аатын быһаарыыта

М. Тумус, П. Тараҕай, И. Сулус, В. Майаһа «Саха биис уустара» кинигэттэн:

Үөһээ Дьааҥыга. Дуулаҕа Дьуһаал диэн нэһилиэк баара. Билигин «Дулҕалаах» дииллэр быһыылаах. Дьиҥэ, «Дуулаҕалаах» диэн.

Ити былыргы Дуулаҕа диэн саха биис ууһун тобохторо. Дьуһаал баран тарҕанан хаалбыттар. Уу үйэтин кэмигэр Дьааҥы хайатыгар куотан тахсан тыыннаах хаалбыттара иһиллэр. Ол сөп. Уу үйэтигэр Бүлүүгэ Туобуйа хайата, Чуона чочута, Арҕаа Эбэлээх хайата, Сунтаар хайата, Хоту Дьааҥы хайата, Илин Сунтаар хайата куотан быыһанан олорор сир буолбуттара чуолкай. Саха тобоҕо хаалбыта онно дугуйданан олордоҕо. <…> Дуулаҕа өйдөбүлү быһаарыы. Дуулаҕа — бухатыыр, боотур киһи тимир бэргэһэтин аата.
Дуулаҕа — иккис суолтата, күүстээх-уохтаах, идэтийбит, анал үөрэҕи барбыт, тургутууну ааспыт боотуру ааттыыллар. Былыр боотурга уһуйан үөрэтэн баран тургутан көрөллөр үһү. Ол кэннэ боотур буолбут бэлиэтин бэргэһэлээн дуулаҕа кэтэрдэр үһүлэр. Былыр оннук. Ойох ылаары гыннаххына бэргэһэлииллэр, соло ыллаххына, ыраахтааҕы буолаары гыннаххына бэргэһэлииллэр. Боотур, Бухатыыр да буолар буоллаххына бэргэһэлииллэр. Былыр тойону бэргэһэтиттэн көрөн билэллэр. Дуулаҕа бэргэһэни былыр мээнэ киһи кэппэт. Суолдьут-хоһуун, буойун дуулаҕа бэргэһэтэ суох буолар. Боотур буоллаҕына биирдэ эрэ дуулаҕа кэтэр кыахтанар. Онон былыр тойону араараллар. Чыын-хаан бэлиэтэ. <…> Бүлүү өрүс хоту эҥээр хайаларыгар Өлөөн, Анаабыр, Хатыҥы, Дьэһиэй хайаларыгар Уу Буһук саҕаттан үс-түөрт улахан саха бииһин ууһа олорбут. Олор ааттара: Хадан Хатыҥы, Бөрө Бөтүҥ, Баатаҕай, Дуулаҕа. Ити саха бииһин уустара билиҥҥи Өлөөн, Анаабыр, Дьааҥы, Булуҥ буолан олороллор.

Нэһилиэктэн төрүттээхтэр

• 1882 сыллаахха төрөөбүтэ Ефимов Георгий Семенович (1882 — биллибэт), эсер, федералист.
• 1904 сыл алтынньы 29 күнүгэр төрөөбүтэ Шараборин Христофор Прокопьевич (1904—1938), партия уонна сэбиэт үлэһитэ.
• Ефимов Моисей Дмитриевич (06.08.1927—14.11.2010) — саха норуодунай поэта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1957).

Ылыллыбыт сирэ

Энциклопедия Якутии. — М., 2000.