Сыыһа
Сыыһа диэн киһи оҥорор быһыытыттан үөскээн тахсар куһаҕан быһыы ааттанар.
Сыы диэн түргэнник ааһар тыастан үөскээбит сыыһа диэн тылбыт киһи үгүстүк тиэтэйииттэн, ыксааһынтан, урутаан түһэ сатааһыныттан, киһиргиириттэн сыыһа-халты туттунарын биллэрэр.
Сыыһа диэн тыл киһи оҥорор быһыыта хайдаҕын, үчүгэй буолбатаҕын биллэрэр. Үксүгэр куһаҕан буолан тахсар. Туох эмэ табыллыбата, кыайан сатаммата даҕаны сыыһаны оҥорууга кубулуйа охсор. Үчүгэйи оҥоро сатааһын табыллыбатаҕына сыыһаҕа, куһаҕаҥҥа кубулуйарыттан куһаҕан быһыылар элбииллэр. Тиэтэйэн, ыксаан оҥоруллар быһыылар бары кэриэтэ сыыһа-халты буолан тахсаннар куһаҕаны оҥорууну элбэтэллэр.
Эдэр оҕолор “айыы үчүгэй” диэн сыыһа үөрэхтэн сылтаан туох эмэ саҥаны айыыны, дьон билбэттэрин, оҥорботторун оҥоро сатааннар сыыһа-халты туттуналлара үксээн куһаҕан быһыылары оҥороллоро элбээтэ. (1,28).
Саха дьоно көрсүө, сэмэй киһини сөбүлүүллэр. Киһи тугу эмэни оҥороругар эрдэттэн үчүгэйдик ырытан, өр толкуйдаан, туох содул үөскүүрүн быһааран баран оҥордоҕуна сыыһа буолара аҕыйыыр. Тиэтэйбэт, ыксаабат, урут түһэ сатаабат, көрсүө, сэмэй киһи сыыһа-халты туттунара аҕыйыыр. (2,94). Ол иһин сахалар оҕолорун көрсүө, сэмэй буол диэн иитэллэр, үөрэтэллэр. Көрсүө, сэмэй киһи буолуу диэн саха дьонун олоххо ситиһэр баҕа санаалара буолар.
Туһаныллыбыт литература[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
1. Каженкин И.И. "Айыы диэмэ", "Айыыны оҥорума". - Дьокуускай: Компания "Дани АлмаС", 2012. - 152 с.
2. Каженкин И.И. Киһи таҥара. - Дьокуускай: ГУ РИМЦ, 2009. - 112 с.