Серб Өрөспүүбүлүкэтэ

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
Серб Өрөспүүбүлүкэтэ
Република Српска
Republika Srpska
Flag of Republika Srpska Coat of arms of Republika Srpska
Өрөгөй ырыатаМоја Република
Location of Republika Srpska
Location of Republika Srpska
Location of  Серб Өрөспүүбүлүкэтэ  (orange)

on the European continent  (white)  —  [Legend]

Киин куората
(уонна саамай улахан куорат)
Баня-Лука
43°52′N, 18°25′E
Ил тыла Серб, босняк, хорват

Серб Өрөспүүбүлүкэтэ (сиэрб. Српска, Srpska, официальнай аата Република Српска, Republika Srpska: Слушать ) — Босния уонна Герцеговина иһигэр киирэр судаарыстыба,1995 мыллааҕы Дейтоннааҕы сөбүлэҥ түмүгэр баар буолбута. Киинэ — Баня-Лука. Иэнэ 24 605,7 км². Олохтоохторо — 1 326 991 киһи [1] (83 % — сербтэр, 13 % — босниецтэр и 3 % — хорвааттар). Харчыта конвертируемая марка.

Босния сербтэрэ бэйэлэрин олорор сирдэрин тутулуга суоҕунан 1992 сыллаахха биллэрбиттэрэ. Ол саҕана босниец-мусульмааннар Боснияны уонна Герцеговинаны Югославияттан тахсарын туһунан эппиттэрэ. Ол этиигэ хоруй буолбута.

География[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Серб Өрөспүүбүлүкэтэ Балкаан тумул арыытын киин өттүгэр сытар. Иэнэ 24 641 квадратнай километр. Хотугу кэтирээһин 42°33′ уонна 45°16′ ыккардыларыгар илин усталааһын 16°11′ уонна 19°37′ ыккардыларыгар сытар. Серб Өрөспүүбүлүкэтэ икки айылҕа уонна экэниэмикэ оройуоннарын кирбиилэригэр сытар — Паннонскай уонна Средиземноморскай. Муораҕа тахсыыта суох[2].

Кыраныыссата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Серб Өрөспүүбүлүкэтин кыраныыссатын аан дойду билинэр. Кини аттынааҕы ХНТ чилиэннэрэ судаарыстыбалары кытта  — Сербия, Хорватия уонна Черногория, уонна атын энтитеттыын Босния уонна Герцеговина судаарыстыбатын — БиГ Бэдэрээссийэтин кытта кирбиилэһэр. Кыраныыссатын уһунан 2170 км, онтон 259 км  Черногориялыын, 370 км — Сербиялыын, 318 км — Хорватиялыын уонна 1134 км — БиГ Бэдэрээссийэтиниин[3]. Бу кирбиилэр этностар, устуоруйа уонна айылҕа усулуобуйларын учуота суох оҥоһуллубуттара, бэлиитикэ уонна байыаннай туруктан тахсыбыттара[4].

Горы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Вележ хайа

Серб Өрөспүүбүлүкэтин геоморфологията араас формалаах. Хотугу өттө кайнозой сөҥүүлэриттэн турар мырааннар, улам-улам аллювий хочолорго уонна өрүм террасаларыгар түһэр, бу сирдэр өрөспүүбүлүкэ ордук өлгөм үүнүүлээх сорҕото буолаллар. Илин уонна соҕуруулуу-илин мырааннар сыыйа Герцеговина үрдүк хайаларыгар силбэһэллэр.

Өрүстэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Требишница өрүс

Серб Өрөспүүбүлүкэтин үгүс өрүстэрэ бөдөҥ күрүлгэннээхтэр, гидроэнергетикаҕа туттуллуох айылаах улахан потенциаллаахтар. маны таһынан рекреационнай потенциаллаахтара биллэр, ордук ыраас уулаах хайа үрэхтэрэ.

Килиимэтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Климаттарын зоналара Герцеговина соҕуруу өттүгэр средиземноморскайтан саҕалаан, хоту өттүгэр континентальнайга тиийэ.

Серб Өрөспүүбүлүкэтин устуоруйата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

1991 сыллааҕы биэрэпис көрдөрбүтүнэн Бэсния уонна Герцеговина этностарын каартата

Бүтэһик сэрии иннинээҕи биэрэпиһинэн Босния уонна Герцеговина мусульманнара 1 905 829 киһи (43,7 %) этилэр, сербтэр — 1 369 258 киһи (31,4 %), хорвааттар — 755 892 киһи (17,3 %). 106 общиннаттан мусульмааннар 35 общинаҕа олохтоохторун улахан аҥаарыттан ордуктар этэ, сүнньүнэн киин Боснияҕа, оттон сербтэр — 32 арҕаа уонна илин общиналарга элбэхтэрэ. Хорвааттар соҕуруу уонна аҕыйах киин общиналарга элбэхтэрэ. 240 тыһыынча БГ олохтооҕо «югослав» дэммитэ. Олортон үксүлэрэ сербтэр уонна булкаас дьиэ кэргэн оҕолоро этэ. 1991сыллаахха баар буолбут ыалтан 27 % булкаас этэ. Ылан олорор сирдэринэн сербтэр баһыйаллара. Кинилэр БГ сирин 53,3 %-гар ахсааннарынан баһыйаллара[5].

Радован Караджич, Серб Өрөспүүбүлүкэтин бастакы бэрэсидьиэнэ

Сытар сирэ уонна дьаһалтаннан тыырыллыыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Серб Өрөспүүбүлүкэтин дьаһалтаннан тыырыллыыта (кытархай өҥүнэн)

Серб Өрөспүүбүлүкэтин иэнэ 24 605,7 км².  Брчко куораткка туспа статус биэрбиттэрин кэннэ Өрөспүүбүлүкэ икки аҕаар хайдыбыта — арҕаа уонна илин. Арҕаа өттүгэр Босния Краинату уонна Посавина киирэллэр, илиҥҥи өттүгэр — Семберия, Романия уонна Илиҥҥи Герцеговина. Серб Өрөспүүбүлүкэтин улахан өттө Босния устуоруйаҕа киирбит уобалаһын иһинэн сытар, кыра сорҕото — Герцеговинаҕа. 

Олохтоохторо[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Серб Өрөспүүбүлүкэтин улахан аҥаара сербтэр. Кинилэртэн ураты конституцияҕа киирбит омуктарынан бошняктар уонна хорвааттар буолаллар. Аҕыйах ахсааннаахтар — дьэбириэйдэр, чехтэр, украинецтар, словактар уо. д. а. Официал тылларынан серб, бошняк уонна  хорваат омуктарын тыллара буолаллар. Официал алпаабытынан — кириллица уонна латиница[6].

Серб Өрөспүүбүлүкэтин олохтоохторун ахсаанын хамсааһына
Сыл Олохтоохтор Төрөөһүн Өлүү Е.п Миграция сальдота
1991 1 569 332
1996 1 391 593 12263 10931 1332 16910
1997 1 409 835 13757 11755 2002 16961
1998 1 428 798 13527 12469 1058 18681
1999 1 448 537 14500 12529 1971 18674
2000 1 469 182 14191 13370 821 20990
2001 1 490 993 13699 13434 265 -36456
2002 1 454 802 12336 12980 -644 -1807
2003 1 452 351 10537 12988 -2451 -3
2004 1 449 897 10628 13082 -2454 -1026
2005 1 446 417 10322 13802 -3480 772
2006 1 443 709 10524 13232 -2708 -1328
2007 1 439 673 10110 14146 -4036 1840
2008 1 437 477 10198 13501 -3303 1005
2009 1 435 179 10603 13775 -3172 1031
2010 1 433 038 10147 13517 -3370 0
2011 1 429 668 9561 13658 -4097 3719
2012 1 429 290 9978 13796 -3818 77
2013 1 326 991 9510 13978 -4468

Бэлиэ күннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Галерея[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Примечания[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. http://www.bhas.ba/obavjestenja/Preliminarni_rezultati_bos.pdf Архыыптаммыт 2018, Сэтинньи 23 күнүгэр.
  2. География РС (sr). Тургутулунна 15 Сэтинньи 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 13 Ыам ыйын 2013.
  3. Статистички годишњак 2012 (sr). Тургутулунна 16 Муус устар 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 17 Муус устар 2013.
  4. Географски и демографски подаци (sr). Тургутулунна 15 Сэтинньи 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 8 Тохсунньу 2013.
  5. Югославия в XX веке: очерки политической истории / К. В. Никифоров (отв. ред.), А. И. Филимонова, А. Л. Шемякин и др. — М.: Индрик, 2011. — С. 805. — ISBN 9785916741216
  6. Население РС (sr). Тургутулунна 15 Сэтинньи 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 13 Ыам ыйын 2013.

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]