Никифоров Афанасий Петрович

ХОРСУН КОМАНДИР Артиллерист Афанасий Петрович Никифоров туһунан ахтыылар аҕыйахтар. Кинини буойун учуутал диэххэ сөп .Ол курдук АП 2 Күүлэт оскуолатыгар сэбиэдиссэйинэн (завуч) үлэлии сылдьан 1942 сыл. сэриигэ ыҥыраллан үгүс бииргэ үлэлээбит уонна үөрэммит доҕотторунуун ийэ дойдуларын көмүскүү барбыттара. Кини туһунан сэрии кыттыылааҕа Бүлүү улууҺун бочуоттаах гражданина,отставкаҕа полковник Николаев Афанасий Иннокентьевич кылгастык ахтан турар: "Афанасий Петрович бэркэ сэриилэһэн кэлбитэ,лейтенант званиелаах артеллерийскай батарея командира,лейтенант батарея командира буолара бэрт сэдэх.Чахчы дьоҕурдааҕын билэннэр командир гыннахтара,холобур Кондаков Н.А старшай лейтенант званиелаах эрээри звод командирынан сылдьан баран,кэнники батарея командира буолбута. Кини бэйэтэ сүрдээх сайдыылаах,модьу-таҕа улахан кыанар киһи этэ,билиитин- көрүүтүн өттүнэн туох да грамотнай."

Манна даҕатан эттэххэ Афанасий Петрович уонна Николай Алексеевич Кондаков Бүлүү пед. училищетыгар үөрэнэр сылларыттан доҕордуу этилэр,сэриигэ да бииргэ барбыттара. Никифоров А.П 1919 сыллаахха 1 Лүүчүҥҥэ Кэбээйи улууһугар төрөөбүтэ.Кыра сааһыгар төрөппүттэрэ өлөннөр Бүлүүгэ Чинэкэҕэ аймахтарыгар Николаев Михаил-Таатта оҕонньорго иитиллибитэ.1936 сыл. Бүлүү пед. үөрэнэ киирэн 1939 сыл.ситиһиилээхтик үөрэҕин бүтэрэн Үгүлээт 7 кылаастаах оскуолатыгар учууталынан ананан ,онтон 2 Күүлэт оскуолатыгар үлэлиир.

1942 сыл. Смоленскай куоракка кэлэн артеллерийскай училище5а үөрэнэн, лейтенант званиетын ылан 1 Прибалтийскай фронт, 145 стрелковай дивизия 277 полкатыгар, 7-с огневой зводка командирынан уоттаах сэриигэ сырыытын саҕалыыр.Ол курдук Витебскайдааҕы кимэн киирииттэн, Калининскай ,Смоленскай уобаластары,Белоруссия ,Литва,Латвия,Эстония республикаларын босхолуурга офицер Никифоров хорсуннук сэриилэһэр.

Афанасий Петрович сэрии кэнниттэн комсомолга бииргэ үлэлээбит доҕоро Кирилл Егорович Павлов кинигэҕэ киллэрбит ахтыытыгар:-"Денисов куораты босхолооһуҥҥа "За отвагу" мэтээлинэн наҕараадаламмыт уонна батарея старшайыгар көһөрүллүбүт, ол кэннэ Рига куораты босхолуур кыргыһыыга өстөөх 6 транспортердарын, 3 танкатын үлтүрүтүспүтэ,элбэх немец саллааттарын суох гыммыта, тус бэйэтэ өстөөх офицерын билиэн ылбыта уонна батарея командирын дуоһунаһыгар өрө таһаарыллыбыта "-диэн ахтар.

Лейтенант Афанасий Петрович "Кыһыл сулус" орденын ылар наградной лииһигэр суруллубут:"За период наступательных боев проявил себя смелым , инициативным и решительным офицером.В боях после прорыва обороны противника с 9-16.11.1943г. не смотря на то что средств тяги не хватало до 50 процентов батарея, благодоря умелому и энергичному руководству лейтенанта Никифорова непрерывно сопровождало поддерживаемую пехоту огнем.

В боях за деревню Большухи , ведя меткий и интенсивный огонь батарея уничтожила 3 станковых , 1 крупнокалиберный и 4 ручных пулемета,50 солдат и офицеров противника.

10.11.1943г. в бою за переправу реку Вымна в районе Манулки своевременное перемещение батареи обеспечил открытие губительного огня по скоплению пехоты противника в районе Ускурова , чем была сорвана контратака.В этом бою было унижтожено 2 мотоцикла, 2 автомашины , 2 станковых пулемета, и 3 ручных, рассеено и частично уничтожено до роты солдат и офицеров противника.

14.11.1943г. выбросив звод на прямую наводку лейтенант Никифоров метким огнем уничтожил в районе Остряме 2 станковых и 1 ручной пулемет. "

Хорсун командир уоттаах сэриигэ, ийэ дойдута өстөөҕү кыайарын туһугар киллэрбит кылаата кырата суох.Бииргэ үлэлээбит доҕоругар 2 Күүлэт 7-кылаастаах оскуолатын директорыгар Николай Афанасьевич Алексеевка бу курдук суруйбут-:"МИн бэс ыйын 24 күнүттэн атырдьах ыйын 15 күнүгэр диэри 700 биэрэстэлээх сири айаннаатым .Бу бириэмэҕэ элбэх ыар уонна кырыктаах охсуһуулары көрсүтэлээтим.Белоруссия ,Латвия ,Литва "элбэх ахсааннаах куораттарын , дэриэбинэлэрин босхолоотубут.

хас хардыы аайы фашисткай кыыл,кыыллыы быһыытын илэ харахпынан көрөбүн .Күл буолбут дэриэбинэлэр ,сордонуллубут, тырыта тыытыллыбыт, сэймэктэниллибит советскай пленнэйдэр ,тыыннаахтыы көмүллүбүт оҕолор уонна дьахталлар.Ити барыта ынырык хартыына .Өһөгөйдөөх сидьиҥ өстөөх сиһин-үөһүн дэлби үктүүр санаа мин ,үлэбэр күүс-көмө буолар.Өстөөҕү өһүөмдьүлүүргэ өрө күүрэбин.

Билигин биһиги тохтоон турабыт кыайыылаах кимээһиҥҥэ бэлэмнэнэбит.Өстөөх Прибалтикатааҕы бөлөҕүн тимир кытаҕаска ыбылы ылбыппытын ,өссө бөҕөргөтөбүт.

Киэҥник уонна элбэхтик суруйар биллэр биричиинэлэринэн кыаллыбатын эн эмиэ өйдүүгүн .Ол иһин кыратык суруйабын.

Аҕыйах хонуктааҕыта советскай правительство миигин иккис орденынан "А5а дойдуну көмүскүүр сэрии 2-с степеннээх" орденынан наградалаата.Бойобуой олоҕум туһунан кылгас биллэриилэр итинниктэр.Эһигиттэн куруутун суругу күүтүөм.

Эн доҕоруҥ лейтенант А.Никифоров 1944с. балаҕан ыйын 3 күнэ.

Бу үөһэ ахтыллыбыт орденын ылбытын туһунан байыаннай архив көрдөрөрүнэн, наградной лииһигэр кылгастык суруллубут:-"25 июня 1944г. в районе совхоза Триполье подавил огонь 105 мм батареи и уничтожил из них 2 орудия.

26 июня 1944г. взорвал склад с боеприсами . Севернее совхоза Тирасполь уничтожил наблюдательный пункт, в деревне Мишаки подавил огонь 105 мм батареи.На северной окраине гор.Витебска уничтожил 3 пулемета и 70 солдат и офицеров противника.

За мужество и отвагу проявленные в боях за родину достоин представления к правительственной награде орденом "Отечественной войны второй степени."

Командир полка подполковник / Ярушин/ 18 октября 1944г.

Маннык сэриилэһэн Восточнай Пруссияны, Польшаны босхолоһон ,Германияҕа Берлины урусхаллааһыҥҥа кыттыһан 1946 сыллаахха дойдутугар эргиллэн кэлбитэ. Кини түөһүгэр Кыһыл Сулус , Аҕа дойду сэриитин 2 ст. орденнара, Хорсунун иһин, Германияны кыайыы иһин, Сэрии кэмигэр килбиэннээх үлэтин иһин медаллар хорсуннук сэриилэспитин,төрөөбүт дойдутун туһугар бэриниилээхтик сулууспалаабытын туоһулууллара.

сэрииттэн кэлээт Бүлүү педогогическай училищетыгар военругунан үлэлии сылдьан, райком комсомолун бастакы секретарынан талыллыбыта.Дьону хомуйар-дьаһайар , салайарга дьоҕурдаах үлэһити аны Дьокуускай обкомун кадрга секретарынан үлэҕэ ылаллар.Манна үлэлии сылдьан Москватааҕы профсоюзтар киин советтарын үрдүкү оскуолатын бүтэрэр,уонна Обком партийнай, профсоюзнай органнарын отделыгар инструкторынан үлэлиир.Кэккэ сылларга Бүлүү, Кэбээйи оруйуоннарыгар эппиэттээх дуоһунастарга сылдьыбыта.

-"Барыта үчүгэй курдуга гынан баран,сотору кини этэ-сиинэ мөлтөөн ахсаан алларыйан барбыта биллибитэ.Биир күн иһигэр оннук буолбатаҕа.Өрдөөҥүттэн бука,сэрииттэн эргиллэн кэлиэн инниттэн, сылтан сыл, эпсэри ылларан испит быһылааҕа.Атын доруобуйата үчүгэй,чэгиэн буолан, бастаан утаа онтукатын билиммэт, биллэрбэт да этэ...

Үксүгэр хомойуох иһин хойутаан өйдөнөбүт.Буолар буолбутун, туох да абыраабат буолбутун кэннэ...

Доҕорум суох буолбута үгүс сыллар ааспыттарын кэннэ, кинини өтөр-өтөр санаан кэллэхпинэ, кини итинник буолбутун биир суолу кытта холбуу саныыбын."ОЛ ТУГУ-диэххит.ол хаһан да СЭРИИ.СЭРИИ.СЭРИИ.Сэрии буолбатаҕа буоллар ,мин доҕорум итинник буолуо суох этэ.Кини уйулҕата сэриигэ, фроҥҥа алларыйбыта .Этэҥҥэ сылдьыбыта буоллар ,доҕорум билигин дэлэлээх үчүгэй үлэһит буолан хайҕалга,бочуокка сылдьыа этэ дуо?! Бу бэйэлээх олоххо,дэлэгэйгэ тиийэр кыа5а суох буолбута...Дьарҕам көбөн куһаҕаннык утуйдахпына ,билиҥҥэ диэри доҕорбун түһүүбүн.Арыт былыргытын ,сэрии иннинээҕитин ,үчүгэй баҕыйытык үөрэ-көтө сылдьарын көрөбүн.Оччоҕо уһуктан баран хомойобун.Уйадыйабын.Арыт уоспар туустаах уу биллиэр диэри..."

Бу курдук журналист Советскай союз геройа Кондаков Н.А до5орун туһунан 1979 сыл."Cалаат суола оспот"кинигэтигэр иһирэхтик ахтыбыт.

Хорсун буойун, учуутал, лейтенант Никифоров Афанасий Петрович 1964 сылаахха Булуҥ оруйуонугар ,Күһүүргэ үлэлии сылдьан бу олохтон эмискэ барбыта...

Суруйааччы Юрий Шамшурин "ПОЛК пошел в наступление"кинигэтигэр артиллерист лейтенант Назар Никифоров туһунан кэпсэнэр,ол роман геройун прототиба үөһэ ахтыллыбыт А.П.Никифоров буолар.

КИМ ДА УМНУЛЛУБАТ,ТУОХ ДА УМНУЛЛУБАТ... Егор Никифоров Россия журналистарын союһун чилиэнэ.