Кэссиэ Баһылай (Ушницкай Баһылай)

Сахаларга дуолан күүстээх буолан баран хаһан да күүстэринэн өттөйбөт, дьонтон ордон киирсэ-күрэхтэһэ сатаабат, олус көрсүө-сэмэй дьон баар буолаллар. Оннук дьоннортон биирдэстэрэ Кэссиэ Баһылай этэ. Тандалгы алааска олохтоох Өнөр нэһилиэгин биир дуолан күүстээҕэ Кэссиэ оҕонньор (Ушницкай Баһылай) баараҕай тиити силистэри-мутуктары сүгэн иһэрин ХХ үйэ 30-с-40-с сылларыгар дьон элбэхтик көрбүттэр. Оройуонтан тахсыбыт боломуочунай, Дүпсүнтэн Өнөргө ыҥыыр атынан кэлэн иһэн оҕонньорго түбэспит. Кэпсэппиттэр. Тоҕо маскын түһэрбэккин диэбитигэр Кэссиэ: «Эмиэ хаттаан көтөҕөн иһиэм дуо, турдун ээ» — диэн хардарбыт. Боломуочунай Өнөргө кулуубу тута сылдьар дьоҥҥо кэлэн: «Ити маҥан баттахтаах, тиити санныгар сүгэн иһэр киһи ким диэн ааттаах кырдьаҕаһый?» диэн ыйыталаһар. Тутааччылар аатын-суолун быһаарбыттар, уола бу олорор диэн киппэ көрүҥнээх Лэгэнтэйи ыйан көрдөрөллөр.

Кулууп тутуутугар, эргиирдэрэ үрдээн, өһүөлэрин таһаара сылдьаннар 9 м. уһуннаах өһүө маһын мүччү тутан кэбиһэн, эмискэ хаһыы бөҕөтө буолбут. Өлүү түбэлтэлээх ити кэмҥэ аллараа мас хомуйа сылдьар Кэссиэ Лэгэнтэйэ өһүөнү хабан ылан төттөрү үөһэ бырахпытыгар, мэктиэтигэр дьиэ салыбырыы түспүт. Көр, бу уолуйбакка, сымсатык, күүскэ туттубутун-хаптыбытын! Киһи киһиттэн итинник уратылаах буолар.

Өнөр 8 кылаастаах оскуолатын бүтэрэр сылларбар Кэссиэ Лэгэнтэйэ мастарыскыайга олорбута уонна үлэлээбитэ. Бэрт элбэх быһахтары оҥороро, уһанар тэриллэри бэрийэрэ. Кинини өйдөөн хаалбытым диэн, сүүһүттэн көлөһүн бычыгырыы-бычыгырыы, мэлдьи чороҥ соҕотох аа-дьуо сылдьар буолааччы.

Кэссиэ оҕонньор Тандалгыга туппут балаҕанын маһын барытын эт саннынан таспыта үһү. Кэлин хойут алта кырыылаах баҕанатын кууһан тарбахтарым төбөтө тиийбэтэҕэ. Ол балаҕантан ойбоннонор күөллэрэ сүүсчэкэ саһаан буолуо. Онуоха эмээхсинэ хотоҥҥо кэтэр холуоһатын устан баран, атах сыгынньах уу баһан кэлэрэ үһү. Хоноһолор иһиттэхтэринэ атаҕын тыаһа саппыкылаах киһи курдук хоочугураан кэлэр диэн кэпсииллэрэ.

Биир саас атыыр оҕустар харсыспыттар. Атын ким эрэ кэлэн араарарын, биитэр бэйэлэрэ харсан бүтэллэрин кэтэһэ сатаан баран, эмээхсин оҕустары эр-биир муостарыттан ылан икки аҥыы садьыйталаары, алҕас харытын сүүстэригэр уган биэрбит. Бэйэтин оҕуһун аҥаар илиитинэн соһон аҕалбыт. Арай эмээхсинэ киэһэни быһа күлэрин иһин, Кэссиэ оҕонньор тутан көрбүтэ — эмээхсинэ харытын биир утаһына тостон хаалбыт.Ону бэйэтэ чартаабыта үһү.

Бииргэ төрөөбүт убайым Өлөксөй миигиттэн 20 сылынан аҕа этэ. Хороччу улаатан эрэр уолаттар «Нусхай» (Черноградскай Ньукулай), «Сэппэҥниир» (Борисов Ньукулай) уонна убайым буоланнар киксэн бараннар Кэссиэ оҕонньор сүгэн иһэр тиитин түһэртэрээри тоҥ күөс быстыҥа арааһы кэпсэтэ-ыйыта сатаан бараннар бэйэлэрэ арахсаллар – оҕонньордоро таһаҕаһын түһэрбэтэх…

Кэссиэ Баһылай туһунан сиһилии «Өнөрдөр умнуллубат мөссүөннэрэ» (ааптар Н.А. Черноградскай) кинигэтигэр суруллан турар. Бу онно кэпсэммэтэҕи суруйа сатаатым.