Сыттаах дьэрэкээн от, чэмкиниэр (Василистник вонючий)[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

лат (Thalictrum foetidum) - от уунээйи Василистник болозор киирсэр.

Дьуhуннээhин[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Бу от алаас кытыытыгар, тыа са5атыгар ордук сөбүлээн уунэр. 20-60 см үрдүктээх, элбэх саһархайданы сибэккилэрэ умнаһын төбөтүгэр туураларга тарҕана олороллор.
олус сытыы куһаҕан сыттаах. бытархай сэбирдэхтэрэ үс муннуктуу быһыылаахтар. сибэкилэммит кэмигэр отун хомуйан күлүк сиргэ куурдаллар. ити бэс, от ыйыгар буолар. Силиһэ кылгас, сытыары.
сибэкки формулата *P4-5 A G8-12

Уунэр сирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Кавказ,Урал, Хоту, Арзаа Тайҕаҕа, Алтай, Орто Азия хайаларыгар уонна Монголия булуохха соп.

Хатыннаах, тииттээх тыа5а, хонууга, аһа5ас алааска , хайаҕа 4000 м (муора таьымын урдунэн) дылы үүнэр.

Химическэй састааба[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Чэмкиниэр састаабыгар киирэр

кумарин

сапонин (6,5% дылы)
флавоноид (1% урдук)
рутин, глюкорамин (0,7% курдук)
магнофлорин
тальфин
тальфидин
корунин
уо5урдуу кислота
1-2 % дубильный веществолар

Сибиэһэй үүнээйигэ эфирный арыы суола баар буолар. Силиһигэр 1% дылы алкалоид баар буолар. Бу үүнээйи дьааттаах.

Тыа хаһаайыстыбатыгар, дьиэҕэ- уокка туһата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Чэмкиниэри тыһы барааннар, козалар уонна ынахтар собүлээн сииллэр. Иһиригэ сүтэрбэт баҕаттан соҕутуопканы 2 сылынан эрэ оноруохха наада.

Тэлгэһэ иһигэр олус үчүгэйдик туҕаналлар. Сэбирдэхтэрэ хаппырыыһа суох үчүгэйдик үүнэр, бодон үүнээйи, сэбирдэҕэ улахан. тутталлар кэмэ саастан сайын ыйдара бүтүөр дылы.

Чэмкиниэринтэн настойка оноруу ньымата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

В.В. Телятьев суруйарынан

чэмкиниэр отун 70 бырыһыаннаах испииргэ настойка онорон настойка онорон, 15-20 хааппыланы куннэ иккитэ - үстэ, 3-4 нэдиэлэ устата сана са5алаан эрэр хаан баттааһынан намтатарга, сурэх ыарыытыгар туттуохха соп.
үксүн тас баастарга, хааны тохтоторго туһаныллар. боруһуок гына мэлийэн баран, бааска саба баайан кэбистэххэ, хаан барара тохтуур уонна сыыйа силимнэһэн оһон барар.
бу от дьааттаах үүнээйилэргэ киирсэр. онон эмтэниэх иннинэ врач субэтэ наада.

Медициинэҕэ туттуллар хайысхата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Чэмкиниэр уоскутар, ордук уу таһаарар, сымнатар, сылааһы туьэрэр, испити ааһардар, хааны тохтотор суолталаах.

Научнай медисиинэзэ испииртээх настойкатын хаан давлениетын баттааһынын туьэрэргэ (гипертония) аныыллар. Бу настойка сосудтары кэнэтэр суолталаах (ол иьин хаан баттааһына амтыыр, оннугар түьэр). Дьааттаах свойствата кыра уонна раувольфин диэн эмтэн олох хаалсыбат. Оссо стенокардия уонна хаан барааһынын уларыйыытыгар аныыллар.
Тибет норуот медисиинэтигэр *Ове - Рен* диэн ааттаах чэмкиниэр настойкатын иһиигэ, уу мустуутугар, дьахтар органын улэтин кэһиллиитигэр, быар ыарыыларыгар аныыллар. Бу үүнээйиттэн тахсар уута үчүгэйдик тирии эчэйиитигэр комолоьор, эмтиир.
ууга буьардахха аразас дьүһүннээх уу тахсар. ол тахсыбыт кыраасканан шелк матырыйаалы кырааскалыыллар. Атын омук итэҕэлинэн, ол шелк матырыйаалы кэтэххэ үйэн тухары ыалдьыбат буолар эбиккин.
Сибиир норуот медициинэтигэр чэмкиниэри тобо ыарыытыгар, тумууга, иммунитеты оро котоҕор суолталаахтык иьэллэр.
настой уонна силиһин отвар уонна сир урдунэн уунэр чааһын (сибэккитин кытары) куһазан дьайдаах искэннэ үчүгэйдик дьайар.

туттуллубут кинигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Торообут дойдубут эмтээх уунээйилэрэ. Автор - К.П.Токумова