Кыттааччы:AiHot

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Функция. Функция чэрчитэ, суолталарын түмсээнэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Функция[1]математика[2] биир сүрүн өйдөбүлэ. Функция[1] диэн уларыйааччы уларыйааччыттан тутулуга (манна хас биирдии суолтатыгар биир эрэ.

суолтата туhааннаhар) аттанарын санатабыт.

тутулугар суох уларыйааччы эбэтэр аргумент, оттон тутулуктаах уларыйааччы дэнэр. уларчыйааччыны уларыйааччыттан функция[1] диэххэ сөп. Тутулуктаах уларыйааччы суолталарын функция суолталара диэн ааттыыллар.

уларыйааччы уларыйааччыттан тутулуга функция[1] буоллаҕына, ону кылгастык диэн суруйаллар (ааҕыллар: -тэҥ -тэн f-кэ). символынан аргумент суолтата -кэ тэҥэр функция[1] туhааннаах суолтатын бэлиэтииллэр.

Холобур[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Функция формуланан бириллэр буоллун. Оччоҕо диэн суруйуохха сөп. суолталара тэҥэр функция[1] туhааннаах суолталарын, а.э., буолуоҕуҥ:

;
;
.

диэн суруйууга оннугар атын да буквалары: уо.д.а. туттуохха сөп диэн бэлиэтиэҕиҥ.

Тутулуга суох уларыйааччы бары суолталара функция[1] чэрчтин үөскэтэллэр. Тутулуктаах уларыйааччы ылар бары суолталара функция суолталарын түмсээнин үөскэтэллэр.

Функция[1] формуланан бэриллибит уонна чэрчитэ ыйыллыбатах буоллаҕына, функция чэрчитэ аргумент ол формула оруннаах буолар бары суолталарыттан турар диэн ааҕаллар. Холобур, функция[1] чэрчитэ — бары чыыhылалар түмсээннэрэ; функция чэрчитэ — -тэн атын бары чыыhылалар түмсээннэрэ.

Дьиҥнээх процеhы көрдөрөр функция чэрчитэ процесс барар чопчу усулуобуйатыттан тутулуктаах. Холобур, тимир сүрүнү ититиигэ сүрүн уhунун t температураттан тутулуга формуланан бэриллэр, манна — cүрүн бастааҥҥы уhуна, — линейнэй уhааhын коэффициена. Бу формула t бары суолтатыгар оруннаах. Ол эрэн функция[1] чэрчитинэн линейнэй уhааhын сокуона туолар аҕыйах уонунан эрэ ааҕыллар кыраадыстаах арыт буолар.

Функция [1]графига диэн координаталаах хаптал аргумент суолталарыгар тэҥ абсциссалардаах уонна функция[1] туhааннаах суолталарыгар тэҥ ординаталардаах точкаларын түмсээнэ ааттанарын санатабыт.

Линейнэй функцияны, а.э., формуланан бэриллэр функцияны[1], манна — хайа эрэ чыыhылалар; көнө пропорцияланыыны — линейнэй функция формуланан бэриллэр быстах түбэлтэтин, манна ; түҥнэри

пропорцияланыыны— функцияны[1], манна .

функция[1] чэрчитэ — бары чыыhылалар түмсээннэрэ, оттон графига — көнө сурааhын. буоллаҕына, соҕотох чыыhыла.

Түҥнэри пропорцияланыы холобура: күүрүүтэ уларыйбат ток күүhүн аhарааччы утарсыытыттан тутулуга , биир тэҥник хамсыыр эттик ырааҕы барарыгар бириэмэ түргэнтэн тутулуга .

Оссө биир функцияны[1], чуолаан эттэххэ, формуланан бэриллэр функцияны[1], көрүөскөҕүҥ.

этиллин ханнык баҕарар -кэ оруннаах, онон бу фнкция чэрчитэ — бары чыыhылалар түмсээннэрэ. буоллаҕына, буоллаҕына, . Онон функцияны маннык суруйуохха сөп:

Бу функция[1] графига арыкка функция графигыныын сөп түбэсиhэр, оттон арыкка функция графигыныын. График сардаҥаттан турар: олор координаталар саҕаланыыларыттан тахсаллар уонна координаталаах муннуктар биссектрисалара буолаллар.

Хос быhаарыы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 Функция Бикипиэдьийэ аһаҕас билии
  2. Математика. Бикипиэдьийэ аһаҕас билии.

Туһаныллыбыт сирдэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • "Алгебра 9 кылаас" — Автордар: Ю.Н.Макарычев, Н.Г.Миндюк, К.И.Нешков, С.Б.Суворова. Нууччалыыттан сахалыы тылбаастаата И.Г.Егоров. — Дь., "Бичик", 1995.

Ыстатыйаны суруйда Айтаал Маймага ФИИТ-18